Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti san’atshunoslik fakulteti qo’lyozma huquqida: udk 37. 04 Jumayeva Farangiz Istam qizi

«Etti»ga dirijorlik sxemasi.
Yetti hissali dirijorlik sxemasi takt ichidagi turlicha guruxlardan tashkil topishi mumkin. Masalan; 2+2+2+1; 2+2+1+2; 2+1+2+2; 1+2+2+2; Yetti hissali o’lchov 7/4 va 7/8 kabi ko’rinishlarda bo’ladi. Bular uch hissali va to’rt hissali o’lchovlarning birikmasidan tashkil topadi va 3+4 yoki 4+3 ko’rinishdagi guruxlarda aks ettiriladi. 3+4 guruhli ko’rinishda birinchi va to’rtinchi hissalari nisbatan kuchliroq elkadan ko’rsatiladi. 4+3 guruhli ko’rinishda birinchi va beshinchi hissalari nisbatan kuchliroq elkadan ko’rsatiladi.
Yetti hissali dirijorlik sxemasi to’rt chorakli dirijorlik sxemasiga asoslanib olib boriladi. 3+4 guruhli ko’rinishda birinchi va ikkinchi hissalar bir yo’nalishda yuqoridan pastga, uchunchi hissa ichkariga, to’rtinchi va beshinchi hissalar chetga, oltinchi va yettinchi hissalar pastdan yuqoriga ko’rsatiladi.

3+4 guruhli ko’rinishi:
4+3 guruhli ko’rinishda birinchi va ikkinchi hissalar bir yo’nalishda yuqoridan pastga, uchinchi va to’rtinchi hissalar ichkariga, beshinchi va oltinchi hissalar chetga va yettinchi hissa pastdan yuqoriga ko’rsatiladi.

4+3 guruhli ko’rinishi
Yetti hissali dirijorlik sxemasi tez sur’atlarda uch chorakli dirijorlik sxemasiga asoslanib ko’rsatilishi ham mumkin. Bu sxemada guruhlar quyidagi ko’rinishlarga ega bo’ladi. Masalan; 2+2+3; 2+3+2; 3+2+2;
1). 2+2+3 guruhli ko’rinishda uch choraklik dirijorlik sxemasining uchinchi hissasi ozgina cho’zib olib boriladi.
2). 2+3+2 guruhli ko’rinishda uch choraklik dirijorlik sxemasining ikkinchi hissasi ozgina cho’zib olib boriladi.
3). 3+2+2 guruhli ko’rinishda uch choraklik dirijorlik sxemasining birinchi hissasi ozgina cho’zib olib boriladi.
Yetti hissali dirijorlik sxemasi 7/8 ko’rinishda tez sur’atlarda ikkiga dirijorlik qilinishi mumkin. Bu holda qo’lning yuqoridan pastga harakatlanishiga 1-2-3-sakkiztaliklar tushsa, pastdan yuqoriga harakatlanishiga 4-5-6-7-sakkiztalik notalar tushadi. va qo’l pastdan yuqoriga yurganda nisbatan cho’zibroq olib boriladi. Bunday o’lchovli asarlar O’rta Osiyo xalqlari (O’zbek, Tojik, Turkman, Afg’on) kuylarida juda ko’p uchraydi. 7/8 o’lchovi.