Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Andijon davlat universiteti Fizika kafedrasi

15.1.Gorizontal yorug‘lik nuri vertikal joylashgan qo‘zguga tushadi.Ko‘zgu o‘z o‘qi atrofida burchak buriladi.Qaytgan nur qancha burchakka buriladi?
15.2.Botiq sferik ko‘zuning egrilik radiusi 20 sm. Ko‘zgudan 30 sm uzoqlikda balandligi 1sm bo‘lgan buyum qo‘yilgan. Tasvirning vaziyati va balandligi topilsin. Chizmasi berilsin.
15.3.Agar buyum egrilik radiusi 40sm bo‘lgan qavariq sferik ko‘zgudan 30 sm uzoqlikka joylashtirilgan bo‘lsa, ko‘zgudagi buyumning tasviri qanday masofada hosil bo‘ladi? Buyum 2 sm kattalikda bo‘lsa, tasvirning kattaligi qanday bo‘ladi? Hisoblash millemetrli qog‘ozda grafik yo‘l bilan tekshirilsin.
15.4.Qavariq sferik ko‘zguning egrilik radiusi 60 sm.Kuzgudan 10 sm uzoqlikda balandligi 2sm keladigan buyum qo‘yilgan. Tasvirning vaziyati va blandligi topilsin. Chizmasi berilsin.
15.5Egrilik radiusi 40 sm bo‘lgan botiq sferik ko‘zguda natural kattaligining yarimcha keladigan haqiqiy tasvir olinmoqchi. Buyumni qayerga qo‘yish kerak va tasvir qayerda olinadi?
15.6.Buyumning botiq sferik ko‘zgudagi tasviri uning o‘z kattaligidan ikki marta katta. Buyum bilan tasvir o‘rtasidagi masofa 15 sm . Ko‘zguning: 1)fokus masofasi va 2) optik kuchi aniqlasin.
15.7.Botiq sferik ko‘zgu oldida, uning bosh optik o‘qiga, bu o‘qqa tik holda yonib turgan sham o‘rnatilgan. Sham bilan ko‘zgu cho‘qqisi orasidagi masofa ga teng. Botiq ko‘zgudagi shamning tasviri fokus masofasi F1=2F bo‘lgan qavariq ko‘zguga tushadi. Ko‘zgular o‘rtasidagi masofa 3F ga teng bo‘lib, ularning o‘qlari bir to‘g‘ri chiziqda yotadi. Birinchi ko‘zgudagi shamning tasviri ikkinchi ko‘zguga nisbatan mavhum buyum rolini o‘ynab, ikkala ko‘zgu o‘rtasida joylashgan haqiqiy tasvirni beradi. Shu tasvir chizilsin va sistemaning umumiy chiziqli kattalashtirilishi hisoblab chiqarilsin.
15.8. Egrilik radiusi 16m ga teng sferik reflektorda olinadigan Quyoshning tasviri qayerda va qanday kattalikda bo‘ladi?
1 5.9. Agar sferik ko‘zguga keng yorug‘lik dastasi(dasta eni burchagi bilan belgilanadi 62 rasm) tushayotgan bo‘lsa , optik o‘qqa parallel keluvchi va ko‘zguning chetiga tushuvchi nur ko‘zgudan qaytganidan keyin optik o‘qini fokusda emas, balki fokusdan muayyam AF masofada kesib o‘tadi. AF masofa bo‘ylama sferik abberatsiya deb ataladi. FH masofa ko‘ndalang sferik abberatsiya deyladi. Bo‘ylama va ko‘ndalang abberatsiya kattaliklarni kattaligi bilan va sferik ko‘zgu
62-rasm ning radiusi bilan bog‘lovchi formula keltirib chiqarilsin.
15.10. Teshigining diametri 40sm bo‘lgan botiq sferik ko‘zguning egrilik radiusi 60sm. Bosh o‘qqa parallel bo‘lgan chetki nurlarning bo‘ylanma va ko‘ndalang sferik aberratsiyalarni topilsin.
15.11. Fokus masofasi 20sm botiq sferik ko‘zgu berilgan. Bo‘ylama sferik abberatsiya fokus masofaning ko‘pi bilan 25 ini tashkil etishi uchun buyum optik o‘qdan qanday h eng uzoq masofada turishi kerak?
15.12. Yorug‘lik nuri yassi –parallel shisha plastinkaga 30 gradus burchak bilan tushib, undan dastlabki nurga parallel xolda chiqadi. Shishaning sindirish ko‘rsatkichi 1.5.Agar nurlar o‘rtasidagi masofa 1.94 sm bo‘lsa, plastinkaning d qalinligi qancha?
15.13.Yassi-parallel sirtli qalinligi 1sm shisha plastinkaga (shishaning sindirish ko‘rsatkichi 1.73) 60 gradus burchak qismi esa sinib, shisha orasida o‘tadi, bu qism plastinkaning ostki sirtidan qaytadi va ikkinchi marta sinib, yana havoga birinchi qaytgan nurga parallel holda chiqadi. Nurlar o‘rtasidagi l masofa topilsin.
15.14. Yorug‘lik nuri sindirish qo‘rsatqichi n bo‘lgan jismga i burchak bilan tushadi. Qaytgan singan nurga perpendikulyar bo‘lishi uchun i va n o‘zaro qanday bog‘lanish kerak?
15.15.Shishaning sindirish ko‘rsatkichi 1.52. 1)shisha-havo,2)suv-havo,3)shisha-suv bo‘linish sirtlari uchun to‘lik ichki qaytishning limit burchaklari topilsin.