Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

 
Тана аъзоларига нисбат бериш орқали юзага келган кўп маъноли 
сўзлар. 
Бу гуруҳга кирувчи сўзлар ичида энг кўп маъно касб этгани, бош сўзи 
маъносига нисбат бериш натижасида юзага келган кўп маънолиликдир.
Бɔш // баш 
- одамнинг боши. Шунга нисбат бериш натижасида пайдо 
бўлган кўчма маънолари: қарл. 
ъшнънг бɔшъ 
// қипч. иштиң баши; қарл. 
эгəтнънг бɔшъ 
// қипч. уватниң баши; қарл. 
буғдɔйнънг бɔшъ
// қипч. 

---

95 
бувдайдың башы - 
буғдойнинг боши; қарл. 
гəпнънг бɔшъ, жəнжəлнънг 
бɔшъ 
// қипч. тувалани баши, қарл. 
қɔзɔннънг бɔшъ, учɔғнънг бɔшъ // 
қипч. 
қазандың башы, очақтың башы,
қарл. 
кочəнънг бɔшъ
// қипч. 
жолниң баши
, қарл. 
пъйɔзнънг бɔшъ
// қипч. 
пийазды баши
ва бошқа шу 
кабилар.
Бɔшдəн бɔш 
сўзи ўрнида адабий тилда 
аввал
дан сўзи кўпроқ 
қўлланилади. Шу кунларда ҳам шеваларда 
мəҳəллə бɔшъ, тойбɔшъ
каби 
сўзлар кенг қўлланилиб келмоқда. Шунингдек, 
бɔш эгмɔғ
// қипч. 
баш 
иймəк, 
қарл. 
бɔшъ қɔрɔнғъ бомɔқ
// қипч. 
баши қаранғи бомақ, 
қарл. 
бɔш 
сълкəмɔғ, бɔш ърғəмɔғ 
// қипч. 
баш ирғамақ, бɔш урмɔғ
каби кўчма 
маъноли сўз ва иборалар ҳам кўплаб қўлланилади. Демак, мисоллардан 
кўринадики, адабий тилдаги бош сўзининг кўчма маънолари шеваларда 
кўпроқ учрайди.
Бет - одамнинг юзи. Қуйидаги кўчма маъноларда қўлланади. қарл. 
сутнънг бетъ
// қипч. 
суттиң бети
, қарл. 
ɔфтɔп бет // 
қипч. афтаб бэт (қуёш 
тушиб турган томон. ), қарл.