Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

Русча-байналмилал лексик қатлам
. Ҳар қандай тилнинг лексик 
қатлами мазкур халқнинг тарихидан далолат берувчи манбадир. Ўзбек тили 
ва унинг шевалари лексикаси тилнинг бошқа бўлимларига нисбатан 
халқнинг тарихи, унинг ҳаёт йўли бошқа халқлар билан муносабатлари, 
касб-кори, урф-одати, дунёқараши, умуман ўзбек халқи фаолиятининг 
тарихини ўзида тўла акс эттирган.
Ўзбек тили ва шевалари лексикасининг бойишида бошқа тиллардан 
ўтган сўзларнинг ҳам ўз ўрни бор. Маълумки, ўзбек тили ва шевалари луғат 
таркибида рус тили ҳамда у орқали Европа тилларидан кирган сўзлар ўзига 
хос лексик тизимни ташкил этади.
Рус тилининг ўзбек тилига таъсири анча чуқур ва мураккаб жараёндир. 
Юз йилдан ортиқ давр ичида икки халқ ўртасида кечган сиёсий, иқтисодий 
ва маданий муносабатлар лисоний таъсирнинг икки ёқлама, яъни ҳам ёзув 
орқали, ҳам оғзаки нутқ воситасида ўтишига кенг йўл очиб берди. Рус 
тилининг ўзбек тилига таъсири, айниқса, лексикада яққол сезилади.
Ўзбек тили ва халқ сўзлашув тилига рус тили ва у орқали Европа 
тилларидан сўзларнинг ўзлашиши жуда катта миқдорни ташкил этади. 
Ўзбек тили ва унинг шеваларига рус тили ва у орқали Европа тилларидан 
ўтган сўзларни қуйидагича мавзуий гуруҳларга бўлиб таснифлаш мумкин. 
Улар шева вакиллари нутқига мослашиб, турли фонетик ўзгаришларга 
учраган.
Фан, техника ва саноатга оид сўз ва терминлар: унстътут // ад. орф. 
институт; 
тълвъзър
// ал. орф. телевизор; 
мɔшънə // 
ал. орф машина; 
əптɔбус
// ад. орф. автобус; 
зəвут
// ад. орф. завод; 
пɔйъз 
// ад. орф. поезд; 
пəбръкə 
// ад. орф. фабрика; 
трɔмбəй
// ад. орф. трамвай каби.

---

92 
Қишлоқ хўжалигига оид сўз ва терминлар: