Олий таълим муассасаларининг ўзбек тили ва адабиёти бакалавриат йўналиши таълим дастурида талабаларга миллий қадриятларимиздан бўлган ўзбек шевалари тўғрисида илмий-амалий билимларни бериш кўзда тутилган

пəрваръш, беҳъ, рəҳбəр, дутɔр, ғорə, гелɔс, ɔшпəз, əнɔр, ɔвɔз
каби. Баъзан 
айрим фонетик ўзгаришларга учраган ҳолда қўлланиладиган форс-тожикча 
сўзлар ҳам учрайди: 
бəг
(барг), 
əвɔз, бувə // бɔвə
(бобо), 
жу: ɔн 
(жувон), 
хор

---

89 
(хўр), 
ɔзɔт, ɔптɔп, пɔсвɔн, пɔкузə, бəрхəм, зəнжъл, сəузъ
(сабзи), 
кəɔп
каби.
Айрим форс-тожик сўзлари фақат шевалардагина сақланган бўлиб, 
адабий тилда ўша тушунчалар бошқа номлар билан ифодаланиши ҳолати 
ҳам учрайди. Масалан, форс-тожик тилидаги 
ғўлагир
(ўзб. лўмбоз) сўзи 
шевларда ҳам учрайди. Унинг маъноси форс-тожик тилидагидек, шеваларда 
ҳам уйнинг томи устида ёйилган лой 
ғўлəгър // ғўлəнгър 
деб номланади. 
Ёки шевада ўргумчак сўзи форс-тожик тилидагидек 
тɔртəнəк
деб 
қўлланилади. У
йнънг шъпънъ
тɔртəнəк бɔсъптъ
каби. Шеваларда 
енглик
(нонни тандирдан узиш учун ишлатиладиган, қўлни ўтдан сақлаш учун 
тирсаккача кийиб олинадиган қалин енг сўзини 
ɔстънча 
(тож. остин, Ф. З. 
Т. 1, 929 - либоснинг бир қисми) сўзи ифодалайди. Форс-тожик сўзларининг 
адабий тилда қўлланмайдиган, аммо шеваларда ҳозирги вақтгача 
ишлатилиб келаётганига кўплаб мисолларни келтириш мумкин: 
зɔмъчə // 
зɔмучə
// ад. орф. ҳандалак // тож. зомуча 
пɔйъч 
// ад. орф. оёқ кийимсиз // 
тож. пой; 
йəвɔн // йаван
// ад. орф. дала, дашт // тож. йобон; 
əкун
// ад. орф. 
энди // тож. акнун ; 
бɔ
// ад. орф. яна. 
тəғън
// тож. боз 
конə
// ад. орф. эски // 
тож. кона; 
нушхут
// ад. орф. қолдиқ // тож. нишхот;