Олабўжи романдан катта хикоя

Турсунтош хуноб бўлиб келаркан, Ултон: 

---

523 
– Бунинг учун жавоб беради-ку? – деди. – Дунё бедарвоза эмас! 
– Дарвозабон айбдор-е! Туз сепманг-да ярамга” – тўлғанди 
Турсунтош. – Балиқ бошидан чириган: юқоридан буйруқ бўлган. 
Мустафоқул чолнинг ўчоқлари нимага вайрон бўлди? 
– Наҳотки нон ёпиш ҳам... 
Турсунтош қўл силтади. 
– Бу тўғрида бошқа указ чиқипти! Нон ёпиш, калла пишириш – 
“нетрудовой доход” эмиш. Ўт тушсин Олий Советигаям! 
– Ҳай-қай. Совет раисисиз-а? – кулумсиради Ултон. 
– Э, Совет борми! – сўкинди у. – Айтаман-ку, Ленин билан бирга 
ўлган деб!.. “Ленин ўлсаям иши ўлмайди” дейишади яна. Ишиниям 
кўмиб бўлишган! 
Ултон Ленин қақида ўйлашга илк марта эҳтиёж сезди-ю... бу 
йўриғда аллақачон ўйи якун топгандек туюлди. Ва: 
– Назаримда, Ленин ҳам менга ўхшаган хаёлпараст бўлган экан, – 
деди. 
Турсунтош қўрқиб сўради: 
– Қайси маънода? 
– Ўтиринг... – У сигарет тутатиб олди. – Ленин бобо айтганидек 
инсонлар бир-бирига тенг бўлмас экан-ку? Бой билан камбағал ҳамиша 
бўлар экан, рост, ифодалар, атамалар бошқача... 
У шундай деди-ю, “эсидан оғиб” – бошқа одамга айланди гўё: 
Мадраса, маҳбус... айвондан пастга қараб турибди. 
Саҳн четидаги мармар таккурсига чиқиб олган тепакал, пакана 
одам қўлларини силкитиб, хитоб қилаётиб: 
 
“Муҳаббатлар муваққатдир, Фақат ғамлар ҳақиқатдир!.. 
 
...Юртлар обод шаклинда, Қуллар озод шаклинда!..” 
Сўнгра овози бурчлардан акс садо бера бошлади: 
– Муҳаммад Ҳодий афандининг “Инсон фожеалари манзараси” 
номли асарида шундай битмишлар! У киши буюк Туркистоннинг ҳам 

---

524