Олабўжи романдан катта хикоя

вайрон қилиб ташлайдиган каби алам-жаҳолат билан тоққа қараганча 
ўзини босиб олди. Кейин Ултонни имлаб бошини эгди. 
– Йигирманчи йилларда пантуркистлар ўтган-а?.. Мен ҳам 
биламан, – деди аччиқ шивирлаб. – Уларнинг ҳаракати аслида жуда 
прогрессив ҳаракат эди, а... Биласан... Хуррам девона билганда, сен – 
тарихчи билмайсанми? Анави семизнинг хотиниям билади-ю! Дунё. У 
грамотний аёл... Хуллас, гапимнинг маъноси шулки, биз бу 
империядан... ҳа, унинг қўлидан қутилиб чиқишимиз учун битта атом 
уруши керак бўлади. 
– Йўғ-э, унда инсоният қирилиб кетади-ку? 
– Ерунда! Хўп, майли, бошқача уруш... Лекин ана ундай МИГлар 
чуғурчиқдек учиши керак. Еру кўк... дабдала бўлиши керак. Ўзиям бир 
бало бўлади-ю, лекин биз кейин... мустақил бўламиз! 
Ултон анграйиб қолди: наҳотки бу одам... арбоб – фирқўмнинг 
Биринчи котиби шундай гапларни... 
...айтаётир? 
Ё, тавба! 
Демак, бу одамнинг Иванлар тўғрисида “менга қолса-ку...” дейиши 
ҳам бежиз эмас экан. Ҳа, дарди ичида! 
– Наҳот бошқа йўл йўқ? – Ултон беихтиёр сўради: ҳолбуки “йўл 
йўқ”лигини ўзиям яхши билар эди. 
– Йўқ! – деди Қўчқоров ва ўнг қўлининг тўрт бармоғини сўл 

---

454 
қўлининг тўрт бармоғига кўндаланг қўйиб кўрсатди: панжара ҳосил 
бўлган эди. – Бошқа йўлнинг охири... 
...шу! 
Ултон бош ирғади. Қўчқоров янги сигарет тутатди. Кейин 
Ултоннинг кифтидан қучиб: 
– Сен яхши ўқувчимсан, – деди. – Фақат сал соддасан. 
– Ҳа, домла. 
– Ничево... Балки... эҳ, дунёйи қўтир! – У бирдан яйраб кулди. – 
Машраб нима деган эди? 
– Айтинг. 
– Хў-ўш: