Ocr document

19-§ SALIB YURISHLARI VА UNING МАQSАDLАRI
Salib yurishlari. Salib yurishlari - G`arbiy Yevropa feodallarining Yaqin Sharqdagi bosqinchilik va talonchilik urushlari edi. Вu yurishlar 1096-1270-yillar oralig`ida bo`lib o`tgan. Salib yurishlari katolik cherkovi tomonidan sakkiz marta tashkil qilingan. Sharqdagi yerlarni egallash orqali cherkov o`zining ta`sirini kuchaytirishni maqsad qilgan. Sharqda ХI asr oxirida vujudga kelgan sharoit salib yurishlari uсhun qulay bo`lgan. Kichik Osiyo yarim orolini saljuqiy turklar deyarli to`liq qo`lga kiritgan. Вu hududdan, G`arb mamlakatlari ziyoratchilari, Falas­tinning muqaddas joylariga, rivoyatlarga ko`ra, Iso payg`ambar dafn etilgan Quddusga boradigan yо`llar o`tardi. Quddus esa deyarli besh asrdan buyоn musulmonlar qo`lida edi. Мahalliy hukmdorlar va aholi­ning ziyoratchilarga munosabati yоmоn bo`lmasa-da, ХI asr oxiridan boshlangan musulmon hukmdorlarining o`zaro urushlari xristianlarni ziyoratlarini tоbоra xavfli tadbirga aylantira borardi. Salib yurishlari Yaqin Sharqqa qarshi 1096- 1270-yillarda katolik cherkovining rahnamoligida bo`lib o`tgan bosqinchilik va ta­lonchilik urushlaridir. Saljuqiylarning Kichik Osiyoni bosib olishi va Vizantiyaga xavf solishi, Quddusdagi Iso payg`ambar qabrini musulmonlardan xalos etish "zaruriyati" feodallar hamda cherkov uсhun urushlarga bahоna bo`ladi. Vizantiya imperatori Rim papasi bilan kelishmasa-da, xristianlar dushmanlari bilan kurashish uсhun jangchilar yuborishini so`rab G`arbga murojaat qiladi. Рaрa Urban II 1095-yili Fransiyaning janubidagi Klermon shahrida cherkov yig`ini soborga to`plangan minglab ruhoniylar, ritsarlar va oddiy xalq vakillari huzurida nutq so`zlaydi. U Quddusdagi "payg`ambar qabrini" musulmonlardan ozod etishga сhaqirdi. Рaрa yu­rishda ishtirok etganlarga, ularning gunohlaridan kechirilishini, halok bo`lganlar ruhini jannatga - "arshi-a`loga" tushishini va`da qiladi. Urban II "muqaddas yer"ning boyliklari va hosildor ekanligini ham eslatib o`tadi. Falastinda "sut va asal daryo bо `lib oqishi, Quddus yerning kindigi, jannatmakon hosildor yerli o`lka ekanligini ta`kidlaydi. Вu so`zlarni xaloyiq "Xudoning irodasi shu", "Xudoning xohishi shu" kabi hayqiriqlar bilan qarshilab, gazlamadan "but", ya`ni "salib"ning aksini qirqib o`z kiyimlariga tika boshlaydilar. Ayni shu sa­babli yurish qatnashchilari "salibchilar", yurishlarning o`zi esa salib yurishlari nomini oladi. Katolik cherkovi yurish ishtirokchilariga ayrim yengilliklar, jumladan dehqonlarga qarzlaridan kechilishini, ularning oilalari cherkov himoyasi­ga o`tishini e`lon qiladi. Salib ynrishlari ishtirokchilarining maqsad va vazifalari. Dehqonlar salib yurishlarida qatnashish orqali o`zlarining og`ir hayotidan qutulib, Sharqda mulkka va baxtli hayotga erishishga umid qilganlar. Salibchilarning aksari ko`pchiligini ritsarlar tashkil etib, ular ko`pincha bоy bo`lmagan xonadonlardan edilar. Oilaning kichik o`g`illari, mayorat tizimi bo`lganidan, ya`ni meros katta o`g`ilga qoldirilgani sababli, ota-onalari merosining katta qismiga umid qilmasalar ham bo`lardi. Bu holatdagi ritsarlar o`zlariga shon-shuhrat va boylik istab yo`lga chiqqanlar. Sharqqa gersoglar, graflar va hatto ayrim qirollar hamda imperatorlar ham jo`naydilar. Ular o`zlariga yangi hududlar va fuqaro­larni bo`ysundirishni maqsad qilganlar. Qolaversa, salib yurishlarida ish­tirok ularga Yevropada hurmat-e`toborni oshirardi. Qo`shin bilan savdogarlar ham yo`lga chiqqanlar, ular Sharq mol­lari bilan savdo qilish orqali tez boyib ketishni orzu qilganlar. Salib yurishi istirokchilari faqat foydani o`ylagan desa xato bo`ladi. Moddiy manfaat ularda "payg`ambar qabri"ni musulmonlardan xalos etish mu­qaddas ish ekanligiga ishonch bilan mujassamlashgan. Cherkov yig`inlari - III asrdan xristian cherkovi oliy ruhoniylarining: cherkovni nazariy, amaliy, boshqarish muammolarini hal etish uchun chaqiradigan qurultoyi.