Очиқ ахборот тизимларида ахборот психологик хавфсизлик

Birinchidan,
tashkiliy-texnik jihatdan ta’minlanganlik, ya’ni zamonaviy texnika 
va texnologiyalar bilan etarli darajada qurollanish. 
Ikkinchidan,
mustahkam moddiy-moliyaviy asoslarga ega bo’lish. Axborot-
psixologik xavfsizlikni ta’minlashga xizmat qiladigan soha xodimlari moddiy 
manfaatdorligini oshirish. 

---

97 
Uchinchidan,
zamonaviy axborot texnologiyalarini boshqaradigan, undan samarali 
foydalana oladigan, zamonaviy bilimlarga ega bo’lgan, har tomonlama keng 
fikrlaydigan qobiliyatli kadrlarni tayyorlash. 
Demak, axborot xuruji tobora avj olib borayotgan, yakka tartibda har bir fuqaro, 
har bir inson ongiga kuchli ta’sir o’tkazayotgan, keng miqyosda olganda, jamiyat 
taraqqiyoti va millat taqdirini hal qila biladigan, global miqyosda esa – butun insoniyat 
hayotini kafolatlashga, uning taraqqiyoti yoki tanazzulini belgilashga qodir bo’lgan 
tig’iz axborot tizimini boshqarish, tartibga solish, undan foydalanish me’yorlarini ishlab 
chiqish hozirgi zamonning eng dolzarb muammolaridan biridir. 
3. Milliy mafkura –o’zbekistonliklar yangicha dunyoqarashining asosi 
Insoniyat axborot oqimi tobora tezlashayotgan, Er shari aholisining kayfiyati, 
ruhiyatini, maqsad va intilishlarini, qolaversa, butun tafakkur tarzini o’zgartirishga qodir 
bo’lgan axborot texnologiyasi vujudga kelgan bir davrda yashamoqda. Bu - hozirgi 
zamon tamaddunining o’ziga xos yutug’i. Xalqlar, mamlakatlar, davlatlar o’zaro 
munosabatlarini tobora yaqinlashtirishga, jahon ijtimoiy-siyosiy jarayonlarini 
boshqarishga, dunyoviy kayfiyat, dunyoviy ruhiyat va maslakning vujudga kelishiga 
xizmat qiladigan mo’’jizakor hodisa.
Biroq tsivilizatsiyaning ana shunday ulkan, keng miqyosli va serqirra yutug’idan 
kim qanday maqsadlarda foydalanayapti? Uning beqiyos va qudratli kuchini nimalarga 
ishlatayapti? – degan haqli savollar ham muammoga aylanmoqda. 
Umuman olganda, insoniyat tafakkuri kengayib, fan-texnika taraqqiyoti 
jadallashgani sayin insoniyat o’zining buyuk yaratuvchilik qudratini namoyon etmoqda. 
Shu bilan birga o’zining boshini o’zi og’ritadigan, o’z hayotiga o’zi tahdid soladigan, 
o’z istiqbolini mavhumlashtiradigan holatlarga ham duch kelmoqda.
Kompyuterlarning paydo bo’lishi esa butun Er sharini yagona axborot makoniga 
aylantirdiki, natijada har bir mamlakat taqdiri bilan ham, butun dunyo taqdiri bilan ham 
bog’liq bo’lgan voqelik yuzaga keldi. 
Bugun O’zbekiston ana shu yagona axborot tizimining faol sub’ektiga aylandi. 
Uning dunyo bilan aloqasi, jahon ijtimoiy-siyosiy jarayonlaridagi ishtiroki, davlatlararo 
munosabatlar, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, huquqiy va madaniy aloqalari umumjahon 
axborot tizimi tarkibida amalga oshirilmoqda. Bu bevosita elektron pochta, elektron 
axborot almashish tizimi orqali ham milliy, ham dunyoviy muammolarni hal qilish 
borasidagi faoliyat samaradorligini oshirishda, vaqtni tejashda, moliyaviy xarajatlarning 
keskin kamayishida, qolaversa, zamonaviy axborot almashish salohiyatini namoyon 
qilishda yaxshi natija bermoqda. 
Biroq bu jarayon bir qator muammolardan xoli emas. Jumladan, jahon axborot 
tizimidan etarli foydalanilmayotganligi, Internet tizimining kerakli darajada 
rivojlanmaganligi va qo’llanish darajasi pastligi ko’zga tashlanayotir.
Ammo masalaning ikkinchi, bundan ham muhim tomoni ham bor. Bu bevosita 
axborot bozoriga murojaat qilganda qanday axborotlarni qabul qilish, qanday 
axborotlardan foydalanish borasidagi salohiyatni ham taqozo etmoqda. Chunki 
bozorning oddiy haqiqati shundaki, har kim topganini savdoga chiqaradi. Sifati, mazasi, 
rangi, ta’mi yoki foydasiga qarab tanlash xaridorning ixtiyorida. Ana shu hayotiy 
qonuniyat nuqtai nazaridan qaraganimizda, jahon axborot bozorida bizning 
manfaatlarimizga zid bo’lgan, milliy xususiyatlarimizni, an’analarimiz, turmush 
tarzimizni mensimaydigan axborotlar ham xuruj qilib, hayotimizga shiddat bilan kirib 

---

98 
kelmoqda. Bu o’z-o’zidan axborot sohasida milliy xavfsizlikni ta’minlash muammosini 
ko’ndalang quydi. 
Hozirgi zamon axborot tizimining juda keng imkoniyatlarini hisobga olgan holda 
aytish mumkinki, O’zbekistonda axborot olish, saqlash, foydalanish va tarqatishni 
umummilliy manfaat va umummilliy taraqqiyot nuqtai nazaridan boshqarish 
mexanizmini yaratish, uning mohiyati va unsurlarini chuqur anglash zarur bo’lib qoldi. 
Ana shu hayotiy ehtiyoj nuqtai nazaridan axborot sohasida axborot xavfsizligini 
ta’minlash tizimini yaratishning quyidagi usullarini qo’llash zarur deb hisoblaymiz: 
Birinchidan,