O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I



Download 7,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/193
Sana20.06.2022
Hajmi7,14 Mb.
#678743
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   193
Bog'liq
fayl 1020 20210520

S a v o l va to p sh iriq la r
1. D id ak tik a qanday m a 'n o n i anglatadi?
2. D id ak tik a n im a uchun o ’qitish nazariyasi deb ataladi?
3. D idaktikaning m aqsadi v a asosiy v azifalari nim a?
4. Z am onaviy 
didaktikaga ta ’r i f bering va uning y o ’nalishlarini aniqlang 
ham d a ularni ilm iy - nazariy jih atd an asoslab bering.
5. 
M uayyan m avzuni o ’rgan ish g a oid didaktik m a ’lum otlar va m ateriallar 
tayyorlang.


IV B O B . T A ’L IM M A Z M U N I V A T E X N O L O G IV A S I
Ш
T a ’lim texn ologiyasi
T ex n o lo g iy a — bu berilgan p aram etrlarga m os keladigan m ahsulot o lish g a 
y o ‘naltirilg an
dastlabki 
m ateriallarni 
o 'z g a rtirish jaray o n i 
va 
u slublarining 
y ig ‘indisi.
P edagogik tex n o lo g iy a - bu faqat kom pyuter va tex n o lo g ik vositalarni q o 'lla sh
em as. bu ta ’lim sam aradorligini oshiradigan faktorlarni taxlil qilish y o 'li bilan 
u m u m ta’lim ja ra y o n in i optim allash usullarini ishlab chiqish va prinsiplarini 
aniqlash.
T ex n o lo g iy a — bu sifat jih atd an yangi m asalalarni y ech ish uchun ta ’lim 
ev olutsiyasi bosq ich in i tayyorlagan obyektiv jaray o n .
“ T e x n o lo g iy a” tushunchasi texnik taraqqiyot natijasida paydo b o 'lad i va uning 
lu g ‘aviy m a ’nosi (kasb, fan, tushuncha, ta ’lim, sa n ’at) m ateriallarning ishlash usul 
va u slu b larid an iboratdir. Fan va texnika taraqqiyoti inson im koniyatlarining 
ken g ay ish ig a olib keldi.
Y angi tex n o lo g iy alar ta ’lim da katta im koniyatlarini ochdi. R o 'y berayotgan 
sifat o ’zg arish lar shuni k o ‘rsatadiki, odat b o 'lg a n tu shuntirishda ‘‘o ‘rg atish ” 
jaray o n lari o 'q itu v c h ila rn in g kasbiy im koniyatlari chegarasidan tashqari chiqib keta 
boshladi. V u ju d g a kelgan yangi texnik. axborot, bosm a, eshitish va k o 'rg a z m a
v o sitalari o 'z ig a xos tarzd a yangi m etodikalar bilan ta 'lim ja ra y o n ig a k o ‘pgina 
yan g ilik lar k iritib, u n in g ajratilm as qism i b o 'lib qolm oqda. B iroq, ped ag o g ik
tex n o lo g ik ja ra y o n n in g o 'z ig a xosligi. uning a n 'a n a v iy shakllaridan u stuvorligi va 
hozirgi zam on ta ’lim i m uam m olari real yechish usullari hali tola o 'rg an ilm a g an .
Bu haq d a ch et ellik va o 'z b e k avtorlari k o 'p yozm oqdalar. L ekin barchalari 
p ed ag o g ik tex n o lo g iy alar k elajakda ustuvor o 'rin g a eg a b o 'lish ig a ishonadilar.
1950-yillarda, o 'q u v ja ra y o n ig a texnik v ositalarni jo riy etish b o sh lan g an d a, 
“T a ’lim tex n o lo g iy asi” term ini vujudga keldi. s o 'n g ra u TTV q o 'lla n ish m eto d ik asi 
b o 'y ic h a keyingi y illard a “P edagogik tex n o lo g iy alar” ga avlandi.
1960-yillar o 'rta s id a bu tush u n ch a m azm uni xalqaro anjum anlar v a ch et el 
p edagogik bosm a nash rlarid a keng m uhokam a qilindi.
29


1967-yillar PFA qoshidagi ochilgan institutni “ M aktab jih o z la ri va texnik 
vositalari IT I” deb atashdi. Shunday b o ‘!sada institut olim lari ta ’lim texnologivasi 
m uam m olari b ilan sh u g 'u lla n ish a r edi.
1970-yillar boshida rivojlangan kap italistik davlatlar: A Q S H , A ngliya, 
Y aponiyada pedagogik tex n o lo g iy ag a oid ju rn allar n ashr q ilin d i, k ev in ch alik bu 
m uam m o bilan m axsus m u assasalar sh u g 'u lla n a boshladi. M asalan. A Q SH . B uyuk 
B ritan iy ad a bo‘lib o 'tg a n pedag o g ik texn o lo g iy a b o 'y ic h a m illiy k en g ash lar bunga 
m isoldir.
B udapeshtda 1977-yilda Y U N E SK O tom onidan tashkil qilingan xalqaro 
sem in ard a 
ta ’lim dagi 
texnologik 
ja ra y o n n in g
asosiy xususiyatlari k o 'rsa tib
o 'tild i:
1. T exnikani m ukam m al bilish va ishlatish.
2. A u d io v izu al m ateriallar fondi bilan tanishish.
3. U larning sam arali ishlatish m etodikasini eg allash va ijodiy vondoshish. 
H ozirgi zam on ch et el va vatan im iz tajribasini taxlil qilish aso sid a, bugun ta 'lim
ja ra y o n in i sh ak llan tiru v ch ilar doirasi k e n g a y tirilm o g 'i lozim .
“T a ’lim tex n o lo g iy asi” tu sh u n ch asig a ta ’lim m aqsadlarini taxlil qilish va 
rejalash tirish , o 'q u v -ta rb iy a ja ra y o n in i ilm iy tashkil qilish, ta ’lim sam aradorligini 
ta ’m in lay d ig an v o sita, m aterial v a m eto d lar tanlanadi.
H o zird a ta ’lim tex n o lo g iy asi y o rd am ch i v o sita b o 'lib qolm ay balki, o 'q u v
ja ra y o n in in g riv o jlan ish id a k ata rol o 'y n a b , uning tash k iliy
shakllari, m etodlari, 
m azm u n in i 
o 'z g a rtira d ig a n
yangi sistem a 
deb tu sh u n ilm o q d a. B u esa, o 'z
n av b atid a, o 'q itu v c h i va o 'q u v c h in in g p ed ag o g ik tafak k u rig a o 'z ta ’sirini 
k o 'rsa tm o q d a .
T e x n o lo g iy an i bunday ta v s if q ilish ta ’lim ja ra y o n id a g i b a rc h a tu zu v ch ilar 
o rasid ag i uzviy b o g 'la n ish n in g m u h im lig in i, p ed ag o g v a o 'q u v c h in in g o 'z a ro
h am k o rlig in i k o 'rs a ta d i. O 'q u v c h i p assiv ta ’lim obyek tid an faol shaxs ta ’lim va 
ta rb iy a su b y e k tig a ay lan ad i va a k tiv subyekt sifatid a o 'q itu v c h i bilan bu ja ra y o n d a
q atn ash ad i, 
m u staq il 
bilim o lish g a intiladi. 
F ik rim izch a, y a n g i pedag o g ik
te x n o lo g iy a n in g b o sh la n g 'ic h m ak tab d ag i roli v a vazifalarin i k o 'rs a tis h zarur.
30


M eto d ik a aso sig a qurilgan ta ’lim ga qaraganda “ta 'lim tex n o lo g iy asi” k o 'p
qirralidir.
B irinchidan, texnologiya aso sid a tub m ahsulotlarni aniq tavsifi turadi. 
T ex n o lo g iy ad a m aqsad m arkaziy kom ponent hisoblanib, bu holat unga erishish 
d arajasin i a n iq to p ish g a olib keladi.
Ikkinchidan, tub va oraliq m aqsadlari aniqlangani uchun texn o lo g iy a m aqsadga 
erish ish v a n azo rat obyektiv usullarini ishlab chiqishga y o 'l ochadi.
U chinchidan, texnologiya o ’qituvchining pedagogik eksperim ent qilishga 
m ajbur qiladigan holatlarini kam aytiradi.
T o ‘rtinchidan, tex n o lo g iy a o ‘qituvchi va uni faoliyat tu rlarig a y o 'n a ltirilg a n
d ars ishlanm alari o ‘rniga. o 'q u v c h ila rn in g o 'q u v o 'rg a n is h faoliyati m azm uni va 
tizilish in i an iqlaydigan o 'q u v ja ray o n in in g loyihasini beradi. M etodik dars 
ishlanm asi har bir o ‘qituvchi tom onidan turlicha o 'z la sh tirila d i, dars va o 'q u v c h ila r 
faoliyati 
ham
turlicha 
tashkil 
qilinadi. 
0 ‘quvchilarning 
o 'q u v
faoliyatini 
loy ih alash tirish
esa, 
p rogram m alashtirilgan 
ta ’lim 
tajribasi 
k o 'rsatg an id ek
o 'q u v c h ila rn in g o 'z la s h tirish darajasini k o 'tarad i. Inson - bu m urakkab tizim va 
u nga kuchi va y o 'n a lish i har xil yoki qaram a-qarshi b o 'lg a n k o 'p sonli tashqi 
k u ch lar ta ’sir etadi, shuning uchun u yoki bu ta 's irn in g st-m arasini oldindan aytib 
b erish qiyin. Ijtim oiy tex n o lo g iy a bu borada katta sam araga ega, chunki u qayta 
a lo q ag a k irish a oladi.
M asalan , o 'q itu v c h i doim iy nazoratni tashkil 
qilib, o 'q u v m aterialini 
o 'z la s h tirish d a qiyinchilikka duch kelgan o 'q u v c h ila rn i aniqlaydi va ular bilan 
q o 'sh im c h a ish olib boradi. B unday paytda o 'q itu v c h i yangi m aterialni tushuntirish 
v a m ustah k am lash texnologiyasini q o 'lla y d i. Y a’ni, bu narsa m aterialni yetarli 
d arajad a o 'z la s h tira olm aganlar uchun o 'tk a z ila d i. Endi texno lo g iy an in g y a n a bir 
turi haq id a to 'x ta lib o 'ta m iz . Bu tushuntirish m etodi va m ustahkam lashdir.
M asalan , dars boshida o 'q itu v c h i 4 -5 daqiqa savoljavob qilib. o 'tg a n darsdagi 
qaysi savollarni qaysi o 'q u v c h i qay d arajad a o 'zla sh tirg a n in i aniqlaydi. S o 'n g ra , 
0
‘qituvchi m avzuni boshqatdan tush u n tirib o 'tirm a y , s o 'ra s h d avom ida sin f 
diqqatini 
aynan 
shu savollarga qaratadi. S avolga to 'liq ja v o b qaytargan
31


o 'q u v c h ila r tin g lan ad i va sinfdagi barch a o 'q u v c h ila r o 'z la sh tirm a g a n la rin i bilib 
o ladilar. Bu usul o 'q itu v c h ila rg a m a s h g 'u lo tid a g i m uam m olarni aniqlab, tezda 
ularni y ech ish , y a ’ni o ‘q u vchi!arga yordam b erish g a im kon yaratadi.
B unday tex n o lo g iy a jaray o n i vaqtni tejab, o ‘tilg an m aterialni so 'ra s h m etodi 
orqali m u stah k am lash g a k o 'm a k la sh a d i. Ijtim oiy tex n o lo g iy a m uayyan b archa 
sh aro itlarg a tezd a m oslashishi bilan k o 'z g a yaqqol tashlanadi.
T a’lim da jo riy etilay o tg an tex n o lo g iy an in g asosiy o 'z ig a xosligi. u larning 
in so n p arv arlik k a y o 'n a ltirilg a n lig id a d ir. S haxsga y o 'n a ltirilg a n ta 'lim ta 'lim n in g
in so n p arv arlik k a y o 'n a ltirilg a n lig i 
bilan 
b o g 'liq
b o 'lib . 
b unda 
b olalarning 
ax b o ro tlar 
bilan ish lash d ag i kasbiy y o n d ash u v i, h a r b ir o 'q u v c h i olingan 
m a'lu m o tn i tiz im la sh tira olishi, fik rlash d a m antiqiy izchillikka rio y a qilishi bilan 
x arak terlan ad i.
S h ax sg a 
y o 'n a ltirilg a n
ta'lim
ja ra y o n in in g
asosiy kom ponenti ta'lim iy 
v aziy a t b o 'lib , ta'lim o lu v ch ilarn in g kasb iy funksiyalari to ‘rt asosiy tex n o lo g iy a 
a so sid a tax lil qiladi:
1) "‘M asala b ilan y o n d ash u v te x n o lo g iy asi” 
shaxsga y o 'n a ltirilg a n ta'lim
m azm u n in i b elg ilo v ch i elem en tlard an tu zilg an turli darajad ag i m asalalardan iborat;
2) “ O 'q u v d ialo g i tex n o lo g iy asi” 
d id ak tik k o m m u n ik ativ m uhitni y aratish 
b ilan b o g 'liq , su b 'ek tiv fikrlovchi m uloqotni ta'm in lo v ch i, reflek siy a va shaxsni 
m u staq il o 'z - o 'z i n i tash k il etishi;
3) “ Im itatsio n ta'lim iy o 'y in te x n o lo g iy a si” m u so b aq a shartlarini ta'm inlovchi 
b ellash u v ;
4) “ T a'lim n in g m o slash u v ch an lik te x n o lo g iy asi” intellektual tizim larn in g
o 'z ig a x o slig ig a aso san v u ju d g a keladi, m azm u n , ja ra y o n la rn i o 'z a ro b o g 'liq lig i va 
o 'z a ro ta 'sir b o sq ich larid an iborat. T a'lim fao liy atin in g k o 'p qirrali an iq lan ish i, har 
b ir b o sq ich d o ira sid a ish tark ib in in g sik l m o d eli m o slash u v algoritm i y ordam ida, 
o p erativ tax lil a so sid a v a ta'lim o lu v ch in in g kasb iy riv o jlan ish d arajasi korreksiyasi 
m iso lid a an iq lan ad i. T a'lim ja ra y o n in i c h iz iq siz tash k iliy va b o shqaruv tex n ik asid an
fo y d alan ish kam v a q t ichida m aq sad g a erish ish n i ta'm inlaydi.
32



Download 7,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   193




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish