O. X. Xamidov

Siemens va AEG.
 
Kaliforniyada, aksincha, Stenford universiteti atrofida ko’plab kichkina firmalar 
paydo bo’ldi. Mudofaa shartnomalari sonining o’sishi venchur kapital hisobiga 
moliyalashtiriladigan va doimiy ravishda mahsulotlarning nusxasini ko’chirishga 
muhtoj bo’lgan ishlab chiqarish kompleksi o’rniga tashkil qilish uchun tashqil 
etilgan, bosh kompaniyadan ajralib chiqqan juda ko’p sonli kichkina 
kompaniyalarning paydo bo’lishiga olib keldi.
Stenford ilmiy tadqiqot instituti uchun uy, shuningdek, dunyodagi ilk ilmiy 
shaharcha bo’lib qoldi. Silikon vodiysi darhol qirolicha Viktoriya davridagi ingliz 
sanoatlashgan shaharlarini eslatuvchi sanoat rayoniga aylandi. Dastlab bu tarmoq 
harbiy sanoat kompleksiga kiruvchi katta kompaniyalarning yirik shartnomalari 
bilan birlashtirildi. Lekin u kuchli ravishda mahalliylashgan malaka, bilim va 
mehnatga bog’liq bo’lib qoldi. Aynan shu kichkina korxonalarning dinamik 
tarmog’i o’zaro bog’liq, o’zaro kuchli raqobatda bo’lgan, shu bilan birga yaqindan 

---

55 
hamkorlik qiluvchi kompaniyalar samolyot ishlab chiqarishni aeronavtikaning 
yangi tarmog’i, elektronika jihozlarini ishlab chiqarishni esa kompyuter 
texnologiyalariga aylantirishga yordam berdi. 
Davlatning ta’siri o’tgan asrning katta innovatsion madaniyatida yaponiya 
madaniyatida 
asosiy 
edi. 
Yaponiya 
korporatsiyalarining 
hayron 
qolarli 
muvaffaqiyati bu nooddiy, lekin tez-tez qaytarilib turadigan tarixidir. Bu tarixning 
asosiy ishtirokchisi TSSV (Tashqi savdo va sanoat vazirligi). 20-yillarda tashkil 
etilgan vazirlik XIX asrning 70-yillarida Meydzi inqilobining dastlabki davrida 
tug’ildi. Hukumat, banklar va sanoatning nozik va yaqin aloqalaridan foydalanib 
XX asrning 50-yillaridan 70-yillarning o’rtalarigacha “quvib etuvchi taraqqiyot” 
deb atalmish davrda TSSV yirik yapon korporatsiyalarini boshqaruvchi 
muvofiqlashtirilgan 
rejalashtirish 
tizimini 
ishlab 
chiqdi. 
Lekin 
Yaponiya 
hukumatining roli Amerika ma’muriyati rolidan sezilarli darajada farq qiladi.
Ushbu davrda Yaponiyadagi harbiy xarajatlar qat’iyyan cheklangan edi, shu 
sababli innovatsiyalar bozorini haydab keltira boshladi. Texnologik taraqqiyot 
harbiylarning prinspiga emas, balki iste’molchi nimani sotib olishiga bog’liq bo’lib 
qoldi. 
Yapon 
innovatsiyalarining 
katta 
muvaffaqiyati 
yangi fundamental 
texnologiyalarni tashkil etish emas, balki yuqori sifatli avtomobillardan portativ 
kopyuterlargacha bo’lgan katta miqdordagi iste’mol mollarini ishlab chiqarishni 
yo’lga qo’yish edi. Bu urushdan keyingi yaponlarning mo’’jizasi, u yakuniga 
etmaydimi yo etadimi, juda yuqori darajada davlatning korporativ siyosat, 
strategiya va moliyalashtirishda ishtirok etishiga asoslangan. 
Hozirgi vaqtda davlatning innovatsion jarayonlardagi roli quyidagilardan 
iborat. Rivojlangan mamlakatlarda davlat idoralari va tashkilotlar novatsiyadagi 
eng faol investorlar hisoblanadi. Bu xavfsizlik, sog’liqni saqlash, ta’lim, ekologiya 
kabi ko’plab vazifalar intellektual faoliyatga investitsiya kiritishsiz samarali 
bajarila olmasligi bilan bog’liq. Bundan tashqari davlat qo’shma investitsiya 
kiritish va qo’llab-quvvatlash shaklida eng muhim innovatsion loyihalarni 
muvofiqlashtiradi
23
.