O. X. Xamidov

Tayanch iboralar 
“Boshqariladigan tasavvur”, intelektual popkorn, “bisostiotiv fikrlash”, 
“virtual yondashuv”, “sovuq urush”, qiziqqon stereotip, figaraning uylanishi, 
tashqi motivatsiya. 
Nazorat savollari 
1.
Barcha muvaffaqiyatli yangiliklarni nimalar tashkil etadi? 
2.
Innovatsiyalarning rivojlanishiga o’z hissasini qo’shgan Osbornning 
xizmatlari nimalardan iborat edi? 
3.
“Qoidalarga amal qilmagan holda transportni boshqarish”, ushbu iboraga 
ta’rif bering. 
4.
Artur Keystlerning bisostiastiya metodi nima? 
5.
Vertikal yondashuv nima? 
6.
Sintetikaning mazmunini izohlab bering? 
7.
Robert Fristning innovatsiyalar rivojiga qo’shgan hissasi nimalardan 
iborat? 
8.
Tashqi motivatsiya nima? 
9.
“Yuqoridan quyiga” iborasini izohlab bering? 
10.
Fristning eng qiziqarli paradoksi haqida ma’lumot bering? 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

53 
V bob. INNOVATSION FAOLIYATNING ASOSIY MODELLARI 
5.1. Innovatsion faoliyatning xorijiy modellari 
Hozirgi dunyoda innovatsiya jarayonining bir nechta moddelarini ko’rsatish 
mumkin, ular muayyan insonning innovatsion imkoniyatlari qay darajada ishga 
tushirilganligi, shuningdek, innovatsiyalarni ishlab chiqish sohasida band kishilar 
jamoasi qanday usul va tamoyillar asosida tuzilganligi bilan farq qiladi. 
Amerika innovatsion usuli venchurli yoki xatarli ishbilarmonlikdir. 
Ishbilarmonlikning bu turidagi innovator va tashabbuskorlar sifatida aksariyat 
hollarda iqtidorli muhandislar, ixtirochilar va olimlar ish olib boradi. Ular o’zlari 
uchun istiqboli porloq g’oyalarni ishlab chiqishni, lekin o’z faoliyatida qat’iy 
dasturlar 
va 
markazlashgan 
rejalarga 
tobe 
bo’lgan yirik firma va 
korporatsiyalarning laboratoriyalaridagi ish ularga yuklaydigan cheklovlardan 
xalos bo’lishni istaydi. Bu holda kishilarning ijodiy imkoniyatlari boshqaruv 
byurokratiyasi ta’siridan ozod qilish kerak, demak, u maksimal darajada namoyon 
bo’lishi va amalga oshirilishi mumkin. 
Tadqiqotlarni moliyalashtirish uchun kerakli kapitalni ishbilarmonlar ilmiy 
maqsadlarda ushbu mablag’lardan erkin foydalanish imkonini beruvchi imtiyozli 
shartlar asosida yirik korporatsiyalar, xususiy jamg’armalar yoki davlat 
g’aznasidan oladi. Lekin xatarli biznesda band kapital miqdori unchalik katta 
emas. Bu avvalo korxonaning tavakkalchiligi bilan bog’liq. Bu sohada ish olib 
borayotgan firmalarning katta foizi bor- yo’g’idan ayriladi.
Yirik firmalarda innovatsion jarayonni tashkil etishning yapon modeli fan va 
ishlab chiqarishning yaqin hamkorligi tamoyillariga asoslangan. Yaponiyada 
qidiruv ishlarini tashkil etish va uning natijalarini tatbiq etish tizimi ishlab 
chiqilgan. Xususan, ilk bor bunday tizimdan elektron-hisoblash texnikasini ishlab 
chiqishda foydalanilgan. Ayrim tadqiqotchilar aynan ilmiy tadqiqot va tatbiq etish 
jarayonidagi hamkorlikning yangi shakllari yaponlarga ushbu sohada yetakchi 
o’rinni egallash imkonini berdi, degan fikrdalar. 
Evropa mamlakatlarida innovatsion faoliyat samaradorligini oshirish usuli 
sifatida xalqaro firmalararo kooperatsiyadan foydalaniladi. Xususan, 1980-
yillarning boshidan boshlab, muntazam ravishda firmalarning fan-texnika 
taraqqiyoti yo’nalishidagi qo’shma xalqaro loyihalari paydo bo’lmoqda. Bu kabi 
loyihalarni yaratishdan maqsad kelgusida mustaqil ravishda ishlab chiqarish uchun
tadqiqotlar va “nou-xau” natijalarini loyiha ishtirokchilari o’rtasida tarqatish.