O. X. Xamidov universitet rektori, rais

 
ЎҚУВЧИЛАРНИ ИЖОДИЙ ШАХС СИФАТИДА РИВОЖЛАНИШИДА КРЕАТИВ
ЁНДАШУВ МАСАЛЛАРИ 
Каримова С. Ш. ГулистонДУ магистири 
Бўлажак бошланғич синф ўқитувчилари методик-математик тайѐргарлигининг биз томондан 
ишлаб чиқилган концепцияларга мос равишда ўқувчиларнии ижодий шахс сифатида
ривожланишида махсус йўналтирилган ва сараланган фундаментал математик тайѐргарлик 
мазмуни танлови зарур. Бунинг учун аввало ―Математика‖ ўқув фанининг амалиѐтга татбиқ 
этилишида янги ѐндашувни ишлаб чиқиш лозим. Бу курс юқори илмий савияда, қаттиқ 
қўлликнинг онгли даражасида (миллий-назарий даража бўлажак бошланғич синф ўқитувчиларини 
математик ривожланиши билан зид келмаслиги учун) бўлажак бошланғич синф ўқитувчилари 
томонидан ақлий фаолиятнинг умумлашган усулларини эгаллашга, уларнинг ижодий салоҳиятини 
ривожлантиришга йўналтирилган ўрганилаѐтган материалнинг амалий йўналтирилганлигига, 
интеграция, гуманитаризация тамойилларга риоя қилувчи курс бўлиши лозим.
Бошлангич таълим факультетида ишлашнинг кўп йиллик тажрибасига таяниб, мавжуд 
илмий-методик тадқиқотлар натижаларини ва кўп босқичли бошланғич таълим мутахассисини 
тайѐрлашнинг ўзига хос хусусиятларини хисобга олиб, математика бўйича дастурларни қайта 
ишлаб чиқдик.
Таълимнинг хозирги талаблари ихтиѐрий босқичда таълим фундаменталлигини, яъни 
фандаги асосий тушунчаларни ажратиш ва моҳиятга таянувчи умумлашма малакани 
шакллантиришни тақозо этади. Бу асосий иккита вазифани ҳал қилишга кўмаклашади: фанни 
чуқур ўрганиш  ва зўриқишини бартараф этиш.
Биринчи талабнинг бажарилиши: бошланғич мактаб математика курсида асосий 
математик ғоя, тушунча ва далилларнинг акс эттирилиши – ―бошланғич синфда геометрик 
тушунчалар‖, ―бошланғич синфдабўлиш назариясининг асосий қоидаларидан фойдаланиш‖, 
―бошланғич синфдатенглама тушунчасини ўқитиш‖ ва дастурнинг ҳар бир бўлимида шунга 
ўхшаш саволлар мавжудлигидан иборат, иккинчи талабга риоя этилиши: геометрик бўлимни 
кучайтириш, жумладан геометрик материалига бағишланган бўлимда кўриниб турган ўзгариш 
ғоялари симметрия билан боғлиқ тушунчалар ҳисобига. Учинчи талаб: нафақат тарихий-
математик ва эстетик элементлар, балки бошқа ўқув фанлари, санъат, амалий санъат, фаолият, 
атроф-муҳитдан 
иллюстратив 
материал 
жалб 
этиш 
ҳисобига 
математика 
курси 
Haqiqatdan ham to’la 
–to’kis baxtga erishish 
uchun qalbga yaqin 
insonlar bilan 
suhbatda bo’lish, 
sevilish kerak, mehr-
muhabbatga sazovor 
bo’lish kerak 
Shunchaki sevil baxti 
qoralik, to’la lole 
uchun bu baxtning 
kamligi, olovday 
charsillab yonish….. 

---

160 
гуманитаризациясини кенгайтириш, биз томонимиздан ишлаб чиқиш махсус курс ва танланма 
курсларда булардан кенгроқ фойдаланилади. Бундан ташқари, дастурга замонавий математик 
таълим талабларида устувор бўлган комбинаторика ва эҳтимоллар назарияси билан боғлиқ 
саволлар қўшилган.
Ўқув фани мантиғи фаннинг мантиқий конструкциялари вариантларидан бирини акс 
эттириши кераклиги учун билимларни ўзлаштириш психологиясини хисобга олган ҳолда илмий 
назариялар тузилиши тизимларини мантиқий-дидактик таҳлили ва таққосланиши масаласи юзага 
чиқади. Масалан, ―Сон тушунчасини кенгайтириш‖ бўлимида ҳақиқий сонлар назарияси 
бошланғич таълим факультетида чексиз ўнлик даврий бўлмаган касрлар тушунчаси ѐрдамида 
тузилади .
Бўлажак бошланғич синф ўқитувчилари томонидан ―Математика‖ курси материалларини 
онгли чуқур ўзлаштирилиши уларга бошланғич мактаб материалига яхши йўналиш, масала 
ечишда изланиш йўллари тўғрилиги ва кўп маънолилигини назорат қилиш ўқувчиларни мушоҳада 
қилишининг мақсадга йўналганлиги ва тўғрилигини баҳолаш, масала тартибига мувофиқ келтириб 
чиқарилган ҳолларни тўлиқ қамраб олишга имкон беради.
Adabiyotlar 
1. 
Mirziyoyeyv SH.M. Erkin va farovon, demokratik О‗zbekiston davlatini birgalikda 
barpo etamiz.Toshkent, ―О‗zbekiston‖, 2016 yil, 56 bet. 
2. 
2017-2021 yillarda О‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor 
yо‗nalishi bо‗yicha Harakatlar strategiyasi. О‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi 
PF-4947 sonli Farmoni.