O. X. Xamidov universitet rektori, rais

―DUBLYAJ‖ USULI 
Ma‘lumki, kichik yoshdagi maktab o‘quvchilari multfilmlarga juda qiziqishadi. Ulardagi
qahramonlarga ovoz berish esa qiziqarli va zavqli jarayon. ―Dublyaj‖ usulini, asosan, adabiyot
daf tar vuz 
ba hor diq 

---

155 
darslarida o‘quvchlarning ijodiy fikrlashini hamda nutqini rivojlantirish maqsadida qo‘llash samara
beradi. Bunda o‘qituvchi bir necha o‘quvchiga biror multfilm qahramonlariga ovoz berishini va 
tayyorgarlik ko‘rib kelishini aytadi. Dars paytida esa o‘qituvchi o‘sha multfilmni ovozsiz holda 
qo‘yadi, o‘quvchilar ovoz beradilar. Qolgan o‘quvchilar esa sinfdoshlarining nutqini kuzatib uning
aniq va mazmunli tuzilganiga, sheva elementlaridan xoliligiga baho beradilar, yo‘l qo‘yilgan
kamchiliklarni yozib boradilar.
Bu usulni faqat multfilmlarda emas, milliy kinofimlarimiz bilan ham qo‘llashimiz mumkin. 
Bu jarayonda o‘quvchi o‘z ustida ishlaydi, o‘ziga bo‘lgan ishonchi oshadi va og‘zaki nutqi
rivojlanadi. 
―Dublyaj‖ usuli oldindan tayyorgarlik ko‘rilgan holda yoki kutilmagan vaziyatda beriladi. 
Tayyorgarliksiz qo‘llanganda o‘quvchilarning qisqa fursat ichida fikrlab gap tuzishga,gaplarni mazmun 
va garammatik jihatdan bog‘lab matn yarata olishga o‘rgatadi.Ayniqsa, kutilmagan vaziyatda chiroyli 
nutq yarata olish ko‘nikmasini shakllantiradi. 
―PIRAMIDA‖ O‘YINI 
Bu ta‘limiy o‘yin sinfdagi o‘quvchilarning og‘zaki nutqini rivojlantirishda ijobiy natija beradi. 
―Piramida‖ning boshiga raqam qo‘yiladi. O‘quvchilar alifbodagi shu raqamda joylashgan harfni 
topadilar va shu harf bilan boshlanuvchi so‘z, so‘z birikmalari va gaplar tuzadilar. 
―Mening ovozim‖ usuli 
Ma‘lumki, o‘quvchilar o‘zlarini televizor orqali ko‘rishga, ovozlarini eshitishga qiziqishadi. 
Ularning shu qiziqishlaridan maqsadli ravishda foydalanish mumkin. Bunda ―Mening ovozim‖ usuli
qo‘l keladi. Bu usulni ona tili darsida yangi mavzuni tushuntirishda yoki adabiyot darslarida asar
mutolaasi, adiblarning hayoti va ijodi bilan tanishish jarayonida qo‘llash maqsadga muvofiqdir.
Bunda sinfdagi og‘zaki nutqi ifodali bo‘lgan o‘quvchilardan biriga darslikda berilgan ijodkor
hayoti va ijodi yoki asardan berilgan parcha o‘qitiladi. Bu esa slaytga joylashtiriladi. So‘ng 
o‘quvchilarga eshittiriladi. Darslikdagi qoidani, adib hayotini, asarni o‘qishdan uni sinfdoshlari bilan 
birga eshitish o‘quvchining bilim egallashiga, nutqining chiroyli, ifodali va aniq bo‘lishiga yaxshi
samara beradi. Tabiiyki, qolgan o‘quvchilar ham o‘z ovozlarini yozib olinishini xohlab, nutqlaridagi
talaffuz bilan bog‘liq xatolar ustida ishlaydilar. Shu orqali ham og‘zaki nutqlarini rivojlantiradilar , 
ham ona tili va adabiyot darslarida har bir mavzuni qunt bilan o‘qib o‘rganadilar.
Yuqoridagi tavsiyalar o‘quvchilarning ijodiy fiklashi hamda og‘zaki nutq madaniyatini 
oshirishga yo‘naltirilgan bo‘lib, ulardan ham boshlang`ich , ham yuqori sinfda ona tili va adabiyot 
darslarida foydalanish mumkin.