O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

izopotensial chiziq
  d eb   atalib,  q o ‘z g ‘a!gan  sohalar 
orasida p o te n sia lla r farqi y o ‘qligini yoki qo ‘zgalish shu sohani to ‘liqIigicha qam rab 
olganligini  an g la ta d i.  T ish la r lotin  harflari bilan belgilanadi:  P, Q , R,  S, T  tishlar 
o ralig‘i 
segmentlar
 d eb   ataladi.  T ishlar va segm entlar y ig ‘indisi  esa 
interval
 deb 
ataladi. U ch ta y irik  tish lar, y a ’ni P, R, T  y u qoriga y o ‘nalgan b o ‘lib, m usbat tishlar 
deyiladi, ikkita kich ik  tish Q , S lar esapastga yo'nalgan bo'Iib, manfiy tishlar deyiladi 
va izo chiziqdan p a s td a  joylashadi.
60-rasm. EKG chizmasi.
R  tish  ch ap  v a  o ‘n g  boMmachalar q o ‘z g ‘algandagi potensiallam ing  algebraik 
yig‘indisidir.  U n in g  davom iyligi 0,1  s e k g a  teng.  V oltaji esa 0 -3   m v g a  teng.  RQ 
segm enti  q o ‘z g ‘a lish la m i  atrio-ventrikulyar  tugunga  o ‘tayotganligini  anglatib, 
izochiziqda 0 ,1 2 -0 ,2  sek davom.etadi.
Q , R, S, T  k o m p le k si qorinchalar m iokardida q o ‘z g ‘alish iarp ay d o  b o ‘lgani va 
tarqalganligini an g latad i.  Shuning uchun h am  
qorinchalar kompleksi
 deb ataladi.
Q o rin c h a la m in g   q o ‘z g ‘alishi,  q o rin c h a la ra ro   to ‘siq n in g   yurak  uchi,  o ‘ng 
so ‘rg ’ichsim on m uskul va qorinchalar ichki yuzasining depolyarizatsiyasi EKG da 
pastga y o ‘n algan Q  tish  bilan belgilanadi, v o ltaji 0 -0 ,3   mv. R tishlar EKG da eng 
y u q o r i  tis h   h i s o b l a n i b ,   y u r a k   a s o s i  v a   q o r in c h a la r   ta s h q i  y u z a s in in g  
q o ‘zg‘alganligini anglatadi v a voltaji 0 ,6 -1 ,6  m v g a  teng.
216
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

S 
tish  qorinchalar  m iokardini  q o ‘z g ‘alish la r  toM iqligiga  qam rab  olganligini 
anglatadi, endi yurakning barcha qism i elektrom anfiy b o ‘lib qoldi. Voltaji 0 ,2 5 -0 ,1 4  
m v ga teng.  S T  segm enti  har  ikkala qorincha  q o ‘z g ‘alg an lig i  tufayli  qorinchalar 
o ra sid a   p o te n sia lla r  farqi  y o ‘q lig in i  an g lata d i  v a   iz o c h iz iq d a   yotad i.  T   tish 
m iokardning repolyarizatsiyasini k o ‘rsatadi. Bu tish E K G  d a  eng ko ‘p o ‘zgaruvchi 
qism i  hisoblanadi  va  uning v o ltaji  0 ,2 5 -0 ,6  m v g a   te n g .  T  tish va keyingi  R tish 
o ralig ‘id a  izochiziq  chizilib,  yurak  70  m arta q isq a rg a n d a  0,4   s davom   etadi. T   R 
segm enti yurak tinch turgan um um iy pauza va d ia sto la  v aqtiga to ‘g ‘ri keladi. Q ,  R,
S, T  kom pleks davom iyligi 0,40 sekga to ‘g ‘ri keladi (0 ,3 6 -0 ,4 4  s).
EKG yurak o‘tkazuvchi tizimida o ‘zgarishlar birligini k o ‘rsatib beradi. Masalan, P, 
Q  interval ko ‘rsatkichi b o ‘yicha b o ‘lm achalardan qo rin ch alarg a q o ‘z g ‘alishlar nor­
m al tezlikda o ‘tayotganligin¡ ko ‘rsatadi. Q  R S kom pleksi esa qorinchalar miokardida 
q o ‘zg‘alishlar qam rab olish tezligini k o ‘rsatadi v a 0 ,0 6 -0 ,1   sek davom  etadi.
Yurak faoliyati  ritmining  o'zgarishi.
  E K G   -   y u ra k   ritm in in g   o ‘zgarishini 
m ukam m al analiz qilishga imkon beruvchi param etrlardan biri hisoblanadi. N orm al 
yurak qisqarishlari m inutiga 6 0 -8 0  ta ga teng. A m m o siyrakroq ritm  -  bradikardiya 
(4 0 -5 0  ta), te z -  ritm taxikardiya (9 0 -1 0 0  ta v a  150 ta g a c h a  yetishi m um kin) ham 
k o ‘p   uchraydi.  B radikardiya  sp o rt  bilan  m untazam   sh u g ‘ullanuvchilarda  tinch 
hollarda uchraydi. Taxikardiya esajism oniy ish vaqtida, hissiy q o ‘z g ‘alishlar vaqtida 
uchraydi. Y o sh lard ay u rak  ritmi nafasig a qarab o ‘zg arib  turadi.  Bu hodisani 
nafas 
aritmiyasi
 deb ataladi.  Bunda h a r b ir nafas ch iq arish n in g  o x irid a navbatdigi nafas 
olishning boshlarida yurak siyrakroq uradi.
Y u ra k n in g  qon h aydash vazifasi. Yurak m iokardisinxron, doim iyqisqaribturishi 
h iso b ig a  to m irlar  tizim ig a  qonni  h ay d ab   b e ra d i.  M io k a rd n in g   q isq arish i  uni 
b o ‘s h liq la r id a   b o sim n in g   o rtis h in i  t a ’m in la b ,  q o n n i  h a y d a y d i.  H a r  ik k a la  
b o ‘lm achalar teng qisqaradi. Q isq a rish lar tugag an d an  s o ‘ng> q o rin ch a lar ham  b ir 
vaqtda qisqaradi. B o‘lm achalam ing qisqarishi kovak venalari sohasidan boshlanadi. 
Shundan s o ‘ng uning yuqori qism i qisiladi, n atijada qon b ir y o ‘na!ishda boMmacha 
va q orinchalar orasidagi teshik o rq ali q o rinchalarga o ‘ta d i. T esh ik ch alard a klapan 
boMib, ular sistola vaqtida tavaqali klapanlar yopilib qonni qay tib  o 'tish ig a to ‘sqinlik 
qiladi.  K lapanlam ing  pay  iplari  b o ‘lib ;  u la r  k la p an n i  boM m achalar  tom oniga 
ochilishiga to ‘sqinlik qiladi. C hap q o rin ch a va boM m achalar o rasid a  ikki tavaqali 
(m itral), o ‘ng  qorincha v a  boMmacha o ralig 4 ida uch ta v aq a li k la p a n la r bor.
Q orinchalar m uskullarining  q isq arish i  natijasid a b osim   o rta  boshlaydi.  (  hap 
qorinchadan aortaga, o ‘n g  qorinchadan o ‘p ka arte riy ala rig a q o n n i haydab beradi.
A orta va o ‘pka arteriyalarining boshlangan jo y la rid a  y arim o y sim o n  klapanlar 
bor.  D iastola  vaqtida qonni  orq ag a qaytishiga yoM q o ‘ym aydi.
Q orinchalar va boMmachalar d iastolasi vaqtida, bu q ism la rd a  bosim  nolga teng 
boMadi. N atijada qon venalardan boMmachalarga, undan so ‘n g  qorinchalarga o ‘tadi.