O. T. Alyaviya, s h. Q. Q o d ir o V, A. N. Q o d ir o V, s h. H. H a m r o q u L o V, E. H. H a u L o V

transferrin
 va tem ir 
kom pleksi  parch alan ad i  va tem ir b o sh q a  tashuvchi  oqsil -  
ferritin
 bilan birikadi. 
O rtiq ch a te m ir oqsil-ferritin yoki o qsil v a  lipoid-gem osiderin bilan b irikkan holda 
jig a r v a ta lo q d a to ‘planadi,keyinchalik tem ir gemoglobin hosil b o ‘lishida ishlatiladi.
E ritrotsitlam ing hosil b o ‘Iishida 
Ba vitamini
(siankobalam in) va 
foliy kislotalm 
zarurdir.  B l2 vitam ini  organizm ga  o v q at  tarkibida  tushadi  va  qon  hosil  qiluvchi 
K aslning tashqi om ili deb ataladi. U ning ichakda so ‘rilishi uchun m e ’daning pilorik 
sohasi sh itliq  q av atid a ishlab ch iqariluvchi  va Kaslning ichki  om ili deb ataluvchi 
m odda (g astrom ukoproteid) zarur. B 12 vitam ini yetishm asa anem iya kelib chiqadi. 
B t2 vitam ini globin sinteziga yordam  beradi. B |2 vitamini va foliy kislotalar eritrotsitlar 
DNKsi sintezida ishtirok etadilar. 
B2vitamini
 (riboflavin) eritrotsitlam ing lipid tarkibi 
h o sil  b o ‘ lis h id a   q a tn a s h a d i. 
B6  vitam ini
  (p irid o k sin )  g em   h o sil  boM ishida 
q atnashadi. 
C   vitamini
  tem im i  ich ak d a  s o ‘rilishini  osonlashtiradi,  foliy  kislota 
ta ’sirini k u chaytiradi. 
E vitamini
 (à - toko fero l) va 
PP vitamini
 (pantoten kislota) 
eritrotsitlar lipid pardasini kuchaytiradi va gem olizga chidam liligini orttiradi.
E ritropoezning m e ’yorda b o ‘lishi uchun mikroelementlar ham  zarur. 
Mis
 temimi 
ichakda s o ‘rilish ig a yordam  berad i  v a  uni  gem  tarkibiga kirishini osonlashtiradi. 
Nikel va kobalthr
 gem oglobin va gem  ushlovchi m olekulalar sintezini kuchaytiradi. 
O rganizm dagi 
sinknlng
 75%  eritrotsitlarda karboangidaza fermenti tarkibida b o ‘ladi, 
sin k n in g y etish m aslig i leykopeniyani k eltirib  chiqaradi.
Eritropoetinlar  -
  e ritro p o e z n in g   fiz io lo g ik   b o sh q a ru v c h isi  h iso b lan a d i. 
E ritro p o etin lar asosan  buyrakda,  qism an  taloqda hosil  b o ‘ladi  va  so g 'lo m  odam  
qonida d oim o o z  m iqdorda b o ‘ladi. E ritropoetinlar eritrotsitlar o ‘tm ishdoshlarining 
proliferatsiyasini kuchaytiradi va g em o g lo b in  sintezini tezlashtiradi. U lar gem  va 
g em o g lo b in la r sintezida qatnashuvchi enzim lar hosil  b o ‘lishida ishtirok etadigan 
inform atsion 
RNK
 sintezini kuchaytiradi. Eritropoetinlar hosil boMishi gipoksiyada 
kuchayadi.  E ritropoezni 
erkaklar jinsiy gormonlari
 kuchaytiradi. Q onda eritrotsitlar 
k o ‘p ay ib   k e tg a n d a   h osil  b o ‘luvchi  m o d d a  
eritropoez  ingibitori
  eritro p o ezn i 
torm ozlaydi.  S huningdek, 
ayollar jinsiy  gormonlari
  (estrogenlar)  va 
keylonlar 
ham  e ritro p o e zn i  torm ozlaydilar.  S im p atik  nerv tizim i  eritropoezni  kuchaytiradi, 
parasim patik esa torm ozlaydi. N erv  v a  endokrin tizim lar eritropoezga eritropoetin 
orqali ta ’s ir k o ‘rsatadi.
E ritrotsitlam ing parchalanishijigarda, taloqda vasuyak k o ‘m igida m ononukleor 
fa g o tsita rsis te m a ta ’s irid a a m a lg a o sh a d i.  E ritrotsitlaryem irilishidan hosil b o ‘Igan 
m o ddalar eritro p o ezn i kuchaytiradi.
Leykotsitlar.
  L eykotsitlar,  oq  q o n   tanachalari  yadrosi  bor,  kattaligi  8  dan  20 
mkm g acha b o ‘ladi.
K atta yoshdagi odam lar periferik qon id a leykotsitlar m iqdori 4 ,0 -9 ,Ox 1091, yoki 
I  mkl q o n d a  4 0 0 0 -9 0 0 0   ni  tashkil q ilad i.  M iqdorining ortib ketishi 
leykotsitoz
 va 
kam ayib k etishi 
leykopeniya
 deyiladi. F iziologik va patologik (reaktid) leykotsitoz 
b o iis h i m um kin.  F iziologik  leykotsitozda qonning qayta taqsim lanishi kuzatiladi 
va  ley k o tsitlar m iq d o ri  k o 'p g a  b orm aydi.  F iziologik  leykotsitoz ovqatlangandan
196
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

s o ‘ng,  jism o n iy   ish  paytida,