|
gipaxrom,
1,1 dan
katta b o 'ls a
giperxrom
h o la t deyiladi. R ang k o ‘rsatkichni am qlash k lm ik ad a
anem iyaning k e lib c h iq ish sababini o ‘rganishda k atta aham iyatga ega.
Gemoliz.
E ritro tsitlar qobig‘i yorilib gem oglobinning plazmaga chiqishi
gemoliz
deyiladi. B u n d a p la z m a tiniq qizil rangga b o 'y ala d i. G em olizning bir necha turlari
Osmotik gemoliz -
eritrotsitlam ing gipotonik eritm aga solingantda kelib chiqadi.
S og 'lo m
o d a m l a r
eritrotsitlarining osm otik chidam liligini minimal chegarasi N aC
ning 0,4 2 -0 ,4 8 % eritm asig ato ‘g ‘rikeladi, to 1 la gem oliz (maksimal chidam lilik)NaCl
ning 0 ,3 0 -0 ,3 4 % eritm asid a sodir boMadi.
Kimyoviy gemoliz -
xim iyaviy m oddalar (xloroform , efir, saponin va b. ) ta sin d a
eritrotsitlar o q sil lip id p ardasining parchalanishi natijasida kelib chiqadi.
Biologik gemoliz -
ilon, hasharotlar, m ikroorganizm lar zaharlari ta’sirid a sodir
boMadi.
T erm ikg em o liz-
eritro tsitlar m uzlatilib, so ‘n g isitilgandakelib chiqadi.
Immun gemoliz -
m o s kelm agan qo n quyish natijasida immun gem oliztnlar
ta ’sirida kelib c h iq ad i.
Mexanik gemoliz -
q onga m exanik ta ’s ir qilganda, masalan, qon saqlanayotgan
idish qattiq sllk itilg a n d a eritrotsitlar q o b ig ‘ining yorilishi.
Eritrotsitlaming vazifasi.
E ritrotsitlar uch xil vazifani bajaradilar: tashuvchi,
him oyalovchi v a bo sh q aru v ch i.
Tashuvchi vazifasiga
0 2 v a C 0 2, a m in o k is lo ta ia r, p o h p e p tid la r, o q sil,
karbonsuvlar, ferm entlar, gormonlar, yogMar, xolisterin, har xil biologik fool m oddalar
(p rostoglandinlar, ley k o triy en tlar va b. ), m ikroelem entlar va boshqalam i tashish
kiradi.
1
• j
Himoyalovchi vazifasiga
eritrotsitlam ing xususiy va umumiy immun reaksiyada
ish tiro k i, q o n - to m ir tro m b o ts ita r g e m o sta z d a , q o n iv ishida va f ib n n o h z d a
qatnashishi k ira d i.
..................
Boshqaruv v a z ifa s i-
eritrotsitlar tarkibida gem oglobin borhgi tufayli qonnm g
PH plazm a tarkibidagi ion va suvdoim iyligini saqlashda ishtirok etadi. K apillyam ing
arterial q ism ida e ritro tsitla r tarkibidagi su v va 0 2 to ‘qim aga beriladi va uning hajmi
k ic h ra y ad i, k a p illa m in g v en o z q ism id a esa to ‘qim adan suv, C 0 2 v a m o d d a
alm ashinuv m ah su lo tlarin i b iriktirib oladi v a eritrotsitlar hajmi ortadi.
194
www.ziyouz.com kutubxonasi
Eri tro ts itlar glukoza va qon ivishiga qarshi b o ‘ lgan m odda g ep arin n i ham tashib
yuradi. A g ar bu m oddalam ing q o n d a g i m iq d o ri k o ‘payib k etsa, u la r eritrotsitlar
ichiga k irib oladi, kam ayib ketg an d a y a n a plazm ag a qaytib chiqadi.
E ritro tsitlar tarkibida eritropoezni b o sh q a rish d a ishtirok e ta d ig a n eritropoetik
om il saqlanadi. Eritrotsitlar p a rc h ala n g an d a bu om il suyak k o ‘m ig ig a tushadi va
eritrotsitlar hosil b o lish in i kuchaytiradi. E ritrotsitlar parchalanganda ajrab chiqqan
gem oglobindan o ‘t tarkibiy qism iga k iru v c h i bilirubin hosil b o ia d i.
Eritron. Eritropoezning boshqarilishi.
In g liz terap ev ti K asl h ara k atd a g i,
d ep o d a g i va suyak ko ‘m igidagi q o n la r m iq d o rin i ifodalash u c h u n «E ritron»
tushunchasini fanga kiritgan. E ritron y o p iq tizim b o ‘lib, u nda y em irilg an va yangi
hosil b o ‘ lgan eritrotsitlar m iqdori te n g d ir.
Eritron chizmasi
Erilroblastik
yetilish
Periferik qon
56-rasm. Eritron chizmasi.
E ritrotsitlar suyak k o ‘m igining y o p iq k apillarlarid a yetiladi va u la r retikulotsit
davriga yetgandan so ‘ng k ap illarlar d ev o rin i c h o ‘zadi, n atijad a to m ir o chiladi va
retikulotsitlar qon bilan yuvib k e tila d i. Q o n d a retikulotsitlar 3 5 - 4 5 soatdan s o ‘ng
eritrotsitga aylanadi. Qondagi retikulotsitlar m iqdori m e’yorda 1 -2 % ni tashkil qiladi.
E ritrotsitlar 8 0 -1 2 0 kun yashaydi.
E ritro p o ez m e’yorda b o 'Iish i u c h u n
temir
zarur. E ritro tsitlar p archalanganda
hosil boMgan, depodan va o v q a tla r ta rk ib id an tushgan te m ir su y a k k o 'm ig ig a
tushadi. K atta yoshdagi od am lard a e ritro p o e z m e ’y o rd a ketishi u chun sutkalik
ovqat ratsionida 12-15 mg tem ir b o ‘!ishi zarur.
Ichakning shilliq qavatida te m im in g enterotsitga o ‘tish in i o soniashtiruvchi
195
www.ziyouz.com kutubxonasi
retse p to r m av ju d . Ichak shitliq q a v a tid a tem im i tashuvchi o qsil m avjud. U tem im i
transferrin retsep to ri b o r to ‘q im alarg a o lib boradi. T o ‘qim ada
Do'stlaringiz bilan baham: |
