H + K H b - > K + H Hb
T o‘qim alarda qaytalangan gemoglobin ( H H b ) a s o s v azifasin i o ‘taydi. 0 ‘pkada
gem oglobin (oksigem oglobin H H b 0 2 C 02g a n is b a ta n q u c h tiro q kislotali xossaga
ega) o ‘zini kislota sifatida nam oyon qiladi v a q o n n in g rN doim iyligini saqlashda
ishtirok etadi.
Karbonat bufer tizimi
(H 2C 0 }/N a H C 0 3) q o n b u f e r s ig ‘im ini tashkil qilishda
ikkinchi o‘rinda turadi. U shbu bufer tizim q u y id ag ich a ishlaydi: agar qonga karbonat
kislotadan kuchliroq kislota tushsa, reaksiyaga n atriy g id ro k arb o n at kiradi. Neytral
tu z va kuchsiz dissotsialanadigan karbonat k islo ta h o sil b o ia d i. Q onning FH
kislotali tom onga siljishidan saqlanadi. Q onda k arb o n a t k islo ta m iqdori ortib ketsa,
eritrotsitlardagi karboangidraza fermenti ta ’sirid a H 20 v a C 0 2 g a parchalanadi. C 0 2
ga
7
.i o ‘pka orqali tashqariga chiqarib yuboriladi. A g ar q o n g a ishqoriy m odda tushsa,
karbonat kislota reaksiyaga kiradi, natijada natriy g id rokarbonat va suv hosil b o ‘Iadi.
Bu esa qon PH ni ishqoriy tom onga siljishidan sa q lay d i.
Fosfat bufer tizimi
n atriy d ig id ro fo sfa t (N a H ^ P O ,) v a n atriy g id ro fo sfa t
(NaH P 0 4) lardan tashkil topgan. B irinchi m o d d a o ‘zin i k u ch siz kislota sifatida
nam oyon qilsa, ikkinchisi k uchsiz kislota tu zi sifatid a nam o y o n qiladi. A gar qonga
kuchli kislota tushsa, u N aH 2P 0 4 bilan reak siy ag a k ira d i, n atija d a neytral tuz va
kuchsiz dissotsialanuvchi natriy digidrofosfat h osil b o ‘ladi:
H +-
NaH,PO
;
=Na-+ H2PO ;
Q ondagi o rtiqcha natriy digidrofosfat buyrak o rq a li chiqarib yuboriladi va
N a H jP O / NaH2P 0 4 n isbati saqlanib qoladi.
Oqsil bufer tizimi
uning am foter xossasi h iso b ig a am alg a oshadi. Oqsil kislotali
m uhitda asos va ishqoriy m uhitda esa k islota sifatid a o ‘zini nam oyon qiladi.
Q on PH doim iyligini saqlashda nerv boshqarish m exanizm i katta aham iyatga
ega. Qon-tomirlarda joylashgan xem oretseptorlar qitiqlanishi natijasida hosil bo‘lgan
impulslar MNS turli qism larini q o ‘zg‘atadi, bu esa a ’zo lar (buyrak, o ‘pka, ter bezlari,
hazm tizimi) faoliyatini reflektor o ‘zgarishiga olib k eladi, u lam ing faoliyati qon PH
doim iyligini saqlashga y o ‘na!tiriladi. A gar q o n n in g PH kislotali tom onga siljisa,
siydik orqali H2P 0 4 anioni chiqarilishi kuchayadi. PH ishqoriy tom onga siljisa,
siydik orqali PHO2' va H CO ,' larajralishi ortadi. T e r bezlari ortiqcha sut kislotalarini
va o ‘pka C 0 2ni chiqarib yuboradi.
Qonning bufer tizim lari ishqoriy moddalarga nisbatan kislotali m oddalar ta’siriga
chidam üroq. Q ondagi k u chsiz k isiotalam ing a so sla r bilan hosil qilgan tu zlari
ishqoriy rezerv
deb ataladi. U ning kattaligi C O , (q o n d ag i tarangligi 40 mm. sim .
ustuniga teng b o ‘lgan paytda) 100 ml qon birik tira oladigan C 0 2 miqdori bilan
aniqlanadi.
H ar xil kasalliklarda qonning PH kislotali va ishqoriy tom onlarga siljishi mumkin.
Q on PH kislotali tom onga siljishi -
atsidoz,
ishqoriy to m o n g a siljishi -
Do'stlaringiz bilan baham: