O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

342

---

Gastrointestinal gorm onlam ing asosiy ta ’sirlari
Gonnon
HosObo'fishjoyi
Ta’siri
Gastrin
Me‘daningantralqismi,
ingichkaichakningprak-simal
qismida
(G-hujayra)kuchaytiradi.
Me’dadanHCl,pepsinogenajralishini, 
me’da osti bezidan shira ajralishini 
kuchaytiradi. Me’da, ingichka va 
yo‘g‘onichak,o‘tpufagimotorikasini
Gastron
Me‘daningantralqismi
(G-hujayra)
Me‘da sekresiyasini tormozlaydi.
Bulbogastron
Me‘daningantralqismi
(G-hujayra)
Me‘dashiraajratishvamotorikasini
tormozlaydi.
Enterogestron
Ingichkaichakning
boshlang'ichqismi
(YeSl-huiavra)
Me'da shiraajratishvamotorikasini 
tormozlaydi.
Sekretin
Ingichka ichak, asosan uning
proksimalqismida(S-hujayra)
chiqishinitormozlaydi,utajralishiva
ingichkaichakdashiraajratilishini
kuchaytiradi. Me'daharakatini
tormozlaydi,ichak haxakativapilorik
sfinktemingqisqarishinikuchaytiradi.
Me'daostibezidanbikarbonatlar 
chiqishini kuchaytiradi, me'dadanHClning 
ajralishini tormorlayd
Xolitsistokinin-
pankreozimin
(XSK-PZ)
Ingichkaichak, asosan uning
proksimolqismi
(I-hujayra)
me'daharakatini tormozlaydi, 
pepsinogensintezinikuchaytiradi 
ingichkavayug‘onichakharakatini 
kuchaytiradi. Oddisfmkterini 
bushashtiradiishtaxanipasaytiradi.
O'tpufagiharakatini,me'da osti bezi 
fermentajratishinikuchaytiradi, 
me’dadaHCl ishlabchiqarilishiniva 
uning moharakatini tormorlaydi
Gastroingibitor
(yokime'da
ingibitor)peptid
(GlPyokiUP)
Ingichkaichak(K-hujayra) 
kuchaytiradi. Me'da shira ajratishva 
harakatinigastrinishlabchiqarilishni 
pasaytirishorqalitormozlaydi.Ichak 
shiraajratishini kuchaytiradi,ingichka 
ichakda elektrolitlarsurilishini 
tormozlaydi.
Me'daosti bezidan insulin ajralishini 
kuchaytiradi
Bombezin
Me'da vaingichkaichakning 
proksimalqismi(R-hujayra) 
pufaginiqisqarishi,me‘da osti bezi 
shira ajratishinikuchaytiradi, 
enteroglyukagon,neyrotenzinvaPP 
lami ajralishini kuchaytiradi
Gastrmajralishinioshirish orqali, 
XSP-PZajralishinioshirishorqalio't 
gastrin me'dashiraajratishinikuchaytiradi.
Somatostatin
Me'da ingichkaichakning 
proksimalqismi,me‘daosti 
bezi(D-hujayra)
Sekretin, GIP.motilin, gastrin,insulin
vaglyukagonlarajralishini
tormozlaydi.
Motilin
Ingichkaichakning praksimal 
qismi (EC,-hujayra) 
hosilbo‘lishini kuchaytiradi.
Me'da va ingichka ichak motorikasini 
kuchaytiradi, me'dada pepsinogen 
sekretsiyasinikuchaytiradi
343

---

Pantreatikpeptid
(PP)
Me‘da osti bezi 
(PP-hujayra)
ajra№nisusaytiradi,ingichkaichak 
me‘daostibezivajigarlamingshilliq 
qavati proliferasiyasini kuchaytiradi, 
me‘damotorikasini kuchaytiradi.
XSK-PZningantogenisti,me‘daosti 
bezidanbikarbonatvafermentlar ajralishini 
kuchaytiradi
Gistamin
Me‘da-ichakyo‘li
(ESL-hujayra)
ichakharakatinikuchaytiradi.
Kaplyarlamikengaytiradi.
Me‘dadaHCl,me‘daostibezidan shira 
ajrafchinikuchaytiradi
Neyrotenzin
Ingichkaichakningdistalqismi
(N-hujayra)
bezishiraajralishinikuchaytiradi.
Me‘dadanHClajralishinisusaytiradi,
me'daostibezisusaytiradi
P-substansiyasi
Ingichkaichak(YeSl-hujayra) 
kuchaytiradi, insulinajralishiniva 
natriy so'rffishini tormozlaydi.
Ichakharakatini,so%kajralishinikuc±iaytiradi
Viffikinin
Ingichka ichakproksimal qismi 
(ESl-hujayra)
Ingichkaichakversinkalar harakatini 
kuchaytiradi.
Enkefalin
Ingichkaichak,me‘daosti bezi 
(G-hujayra)
Me'daostibeashiraajratish
faoliyatinitormozlaydi.
Enteroglyukagon
Ingichkaichak(YeSl-hujayra) 
Me‘davame‘daostibezlariningshira 
ajratishfaoliyatini,me‘davaichak 
harakatini tormozlaydi.
Karbonsuvlami safarbar qiladi,ma‘dava 
me‘da ostibezi sekresiyasini tormozlaydi
Serotonin
Me‘da-ichakyo‘li 
(ESl,YeS2-hujayra) 
Me'daostibezivaichak shira 
ajratishinikuchaytiradi.
Me'dadanHClchiqishini tormozlaydi, 
pepsinogenajralishinikuchaytiradi.
Vazoaktiv
intestinalpeptid
(VIP)
Me‘da-ichakyo‘li(D 1 -hujayra) 
me‘dashiraajratishinitomiozlaydi, 
me'daostibezidanbikarbonatlarva 
ichakdanshiraajralishinikuchaytiradi. 
XSK-PZta‘sirini tormozlaydi.
Qon-tomir devoridagi,o‘tpufagi, 
sfmkterlardiagi silliq muskullarni va 
bo‘shashtiradi