O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Ter b e z la r in in g in n e r v a ts iy a s i va sh u b e z la r f a o l i y a t i n i n g
boshqarilishi.
Ter bezlarining sekretor nervlari sim patik nervlardir.
B adanning har bir qism idagi ter bezlari orqa m iyaning m uayyan 
segm entidan innervatsiya oladi. O dam da ter bezlarini innervatsiyalovchi
398

---

orqa m iya sim patik y adrolam ing joylashishi orqa m iyaning turli qism lari 
ja ro h atlan g an d a o ‘rganilgan. Bosh, b o ‘yindagi va k o ‘krak qafasining 
yuqori qism idagi ter bezlarining sekretor nervlarining yadrolari orqa 
m iy an in g oxirgi b o 'y in segm enti bilan 6 -k o 'k ra k segm enti o rasida; 
q o 'lla rd a g i ter bezlari nervlarining yadrolari 5- v a 7 -k o 'k ra k segm entlari 
orasida; oyoqlardagi ter bezlari nervlarining yadrolari esa oxirgi k o 'k ra k
segm entlari bilan yuqori bel segm entlarida joylashgan.
S im p a t ik n e r v la r s h i k a s t l a n g a c h , y u q o r i h a r o r a t t a ’s ir id a
b oshlangan terlash terin in g sim patik in n erv atsiy ad an m axrum b o 'lg a n
(d e s im p a tiz a ts iy a la n g a n ) q ism id a b u tu n la y to 'x ta y d i. B o 'y in n in g
sim p atik tu g u n la ri b ir to m o n d a n o lib ta sh la n g a c h , M in o r sin am asi 
q o 'y ils a , tashqi m u h it harorati yuqori sh aro itd a b o 'lg a n k ishi y u zin in g
b ir y a rm id a n a s lo te r c h iq m a y q o 'y g a n lig i 
(a n g id r o z ),
y u z n in g
sim p a tik n e rv la r sa q lan g a n ik k in c h i y arm i esa n orm al te rla y v e rish i 
bilinadi.
Ter bezlarining nervlari anatom ik jih a td a n sim patik nerv tizim iga 
m ansub b o 'lsa ham , ularning ter bezlaridagi oxirlari parasim patik nerv 
oxirlari kabi xolinergik b o'ladi, y a ’ni q o 'zg 'alg a n d a atsetilxolin chiqaradi.
T er b e z la rig a in n e r v a ts iy a b e r a d ig a n s im p a tik tu g u n la r o lib
tashlangandan s o 'n g ham odam em otsional holatlarda terlayveradi.
Ter ajra lish in in g spinal (o rq a m iy ad ag i) m ark azlarid an ta sh q ari, 
uzun ch o q m iyada aso siy m arkazi bor, bu m arkaz esa o 'z n avbatida 
m oddalar alm ashinuvining gipotalamusdagi oliy vegetativ m arkazlari bilan 
b o g 'la n g a n . Y u q o rid a k o 'rs a tilg a n id e k , te r a jra lis h ig a b osh m iy a 
p o 's tlo g 'i ham ta ’sir k o 'rsa tib turadi.
Ter refleks y o 'li bilan ajraladi. A trofdagi m uhitning yuqori harorati 
ta ’sir etganda teridagi issiq sezuvchi nerv oxirlarining q o 'z g 'a lish i tufayli 
ter ajralish refleksi paydo bo'lad i. Badanning kichik bir jo y i, m asalan, bir 
q o 'li isitilsa, q o 'ld ag i ter bezlaridangina em as, balki butun b adanning ter 
bezlaridan ter chiqadi. Ter ajralish refleksida q o 'z g 'a lish badanning faqat 
biron qism iga innervatsiya beradigan segm enti doirasida tarqalibgina 
qolm ay, balki b o sh q a se g m en tlar d o irasid a ham ta rq a lish i shundan 
k o 'rin ib tu rib d i.