O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Siydik chiqarish.
N efronda hosil b o 'lg a n ikkilam chi siydik y ig 'u v ch i 
naylarga o 'tib , undan buyrak jom ch alarig a tushadi. Jom chalarga m a ’lum 
m iq d o rd a g i siy d ik y ig 'ilg a n d a n s o 'n g , u yerd ag i b a ro re se p to rla rn i 
ta ’sirlaydi. S o 'n g rajo m ch a m uskullari qisqarib siydik y o 'lla ri ochiladi va 
siydik siydik pufagiga tushadi.
S iydik pufagi silliq m uskullardan tashkil topgan b o 'lib , siydik pufak 
b o 's h lig 'ig a asta-sekin tushib, uni to 'ld ira d i, natijala uning devorlari 
ch o 'z ilad i. S iydik pufagiga siydik tushayotganda bosim avvaliga uncha
396

---

o 'z g a rm a y d i, s o ‘ng ju d a te z o sh ib ketadi. S iydik m iqdori 250 m l ga 
yetganda, siydik p ufagidagi m ex an o resep to rlar ta ’sirlanadi, tos nervini 
afferent tolalari orqali orqa m iyaning 2-3-4 sakral b o 'lim ig a boradi. Bu 
y e rd a siy d ik c h iq a r is h m a rk a z i jo y la s h g a n . E ffe re n t im p u ls la ri 
parasim p atik m arkazdan siydik p u fag ig a va siydik ch iq aru v y o ‘llariga 
keladi. N atijada siydik p u fag in in g silliq m uskuli q isq arad i va siydik 
pufagi ham da siydik ch iq aru v y o 'li sfin k terlari b o 'sh a sh a d i, siydik 
pufagidan siydik chiqadi va siy d ik d an xolis b o 'la d i. S iydik pufagini 
aso siy ta ’sirlo v c h isi b o 'lib , undagi b osim o rtish i em as, balkim uni 
dev o rla rin in g c h o 'z ilish i hiso b lan ad i. S iydik p u fag in in g siydik bilan 
to 'lis h i ham katta o 'r in egallaydi. Tez to 'ls a , y a ’ni siydik hosil b o 'lish
ku chayganda im p u lslar h osil b o 'lis h i tezlashadi. S iydik chiqarishni 
sp in a l m a rk a z ig a y u q o rid a jo y la s h g a n m a rk a z la r b o s h q a ru v c h is i 
b o 'la d i: bosh m iya y arim sharlari p o 's tlo g 'i va o 'r ta m iya torm ozlaydi, 
varoliyev k o 'p rig in in g o ldingi qism ini va g ip o ta la m u sn in g orqa qism i 
q o 'z g 'a ta d i. B osh m iy a y arim s h a rla rin in g tu rg 'u n b o sh q a ru v roli 
bolaning ikki y o sh id an b o sh la b sh ak llan ib b o 'la d i.
Ter ajralishi.
Ter bezlari ter chiqaradi (ter sekresiyasi). Ter bezlari:
1 ) m o d d a la r a lm a s h in u v i n a t ija s id a h o s il b o 'l g a n p a r c h a la n is h
m ahsulotlarini chiqarib tashlaydi; 2)term oregulyatsiyada aham iyati bor, 
chunki badandan ter b u g 'lan ish i issiqlik chiqarish om ili hisoblanadi. 
3 )osm oregulyatsiyada, y a ’ni suv va tuzlarni chiqarib tashlash y o 'li bilan 
osm otik bosim ni doim bir xil saqlashda aham iyati bor.
T er b e z la ri te ri o s tid a g i q o 's h u v c h i t o 'q i m a k le tc h a tk a s id a
jo ylashgan, ular badanda bir tekis tarqalm agan. U lar q o 'l-o y o q kaftida, 
q o 'ltiq d a k o 'p b o 'lib , 1 sm 2terida 400-500 ter bezi bor.