О. Р. Авезов экстремал вазиятлар психологияси

6.2. Қўрқув ҳолатларида ёрдам кўрсатиш.
* Инсонни ёлғиз қолдирманг. Қўрқувда ёлғиз қолиш қийин.
* Инсоннинг қўрқуви ҳақида гапиринг. Бундай суҳбатлар қўрқувни кучайтиради, деган фикр бор, лекин олимлар узоқ вақтдан бери ўз қўрқувини айтганида, у кучли эмаслигини исботладилар. Шунинг учун, агар киши қўрққан нарсалар ҳақида гапирса — уни қўллаб-қувватланг, бу мавзу ҳақида фаол гапиринг.
* Инсонни "бу ҳақда ўйламанг", "бу бемаънилик", "бу аҳмоқлик" ва шу каби бошқа маълумотлар билан чалғитишга уринманг.
* Одамга бир нечта нафас олиш машқларини бажаришни таклиф қилинг, масалан:
1. Қўлингизни ошқозонга қўйинг; аста-секин нафас олинг, кўкрак биринчи навбатда ҳаво билан тўлдирилганини ҳис этинг, кейин ошқозон. Нафасингизни 1-2 сония давомида ушлаб туринг. Нафас олинг. Биринчи ошқозонни тушуринг, кейин кўкрак қафасини... Ушбу машқни 3-4 марта секин такрорланг;
2. Чуқур нафас олинг. Нафасингизни 1-2 сония давомида ушлаб туринг. Нафас олишни бошланг. Секин-аста нафас олинг ва машқнинг ўртасида 1-2 сония пауза қилинг. Иложи борича кўпроқ нафас олишга ҳаракат қилинг. Ушбу машқни 3-4 марта секин такрорланг. Агар бундай ритмда нафас олиш қийин бўлса, унга қўшилинг ва у билан бирга нафас олинг. Бу унга хотиржам бўлишга ёрдам беради ва сиз унга руҳан яқин эканлигингизни ҳис қилади.
Агар бола қўрққан бўлса, у билан қўрқув ҳақида суҳбатлашинг, кейин сиз ўйнашингиз, чизишингиз, овқатланишингиз мумкин. Ушбу дарслар болага ҳис-туйғуларини яққол ифода этишга ёрдам беради.
Кишини бирор нарса сотиб олиш билан чалғитишга ҳаракат қилинг. Бу билан сиз уни кечинмадан чалғитасиз.
Эсингизда бўлсин, қўрқув фойдали бўлиши мумкин( агар хавфли вазиятлардан қочишга ёрдам берадиган бўлса), шунинг учун у оддий ҳаёт кечиришга тўсқинлик қилганда унга қарши курашиш керак.


6.3. Безовталаниш ҳолатларида ёрдам кўрсатиш.
* Инсонни гапиришга ва уни безовта қилаётганини тушунишга ҳаракат қилиш жуда муҳимдир. Бундай ҳолда, эҳтимол, киши ташвиш манбасини тушунади ва тинчлана олади.
* Кўпинча содир бўлган воқеалар ҳақида етарли маълумотга эга бўлмаганлиги одамни ташвишлантиради. Бундай ҳолда, сиз қачон, қаерда ва қандай шакллантира олишингиз мумкин бўлган режани тузишга ҳаракат қилишингиз мумкин.
* Инсонни ақлий меҳнат билан қамраб олишга ҳаракат қилинг: ҳисоблаш, ёзиш ва бошқалар.
* Жисмоний меҳнат, уй вазифаси ҳам тинчланишнинг яхши усули бўлиши мумкин. Агар иложи бўлса у билан бирга машқ қилишингиз мумкин.