О. Р. Авезов экстремал вазиятлар психологияси

6.9. Асаби тарашда ёрдам бериш
* Руҳий яқинликни кучайтириш керак. Кишини елкасини кафтларингиз билан қисиб, уни 10-15 сония давомида нозик, аммо қаттиқроқ силкитинг. У билан гаплашишни давом эттиринг, акс ҳолда у сизнинг ҳаракатларингизни ҳужум сифатида қабул қилиши мумкин.
* Реакция тугагандан сўнг, жабрланувчига дам олиш имкониятини бериш керак. Уни ухлашига имкон бериш тавсия этилади.
Қуйидагиларни бажариш мутлақо мумкин эмас:
1. Жабрланувчини қучоқлаш ёки уни ўз бағрингизга босиш.
2. Жабрланувчини иссиқ нарса билан қоплаш.
3. Жабрланувчини тинчлантириш, ўзини ўзи қабул қилиш учун унга кескин гапириш ёки танбеҳ бериш.


6.10. Ғазаб ва тажовузда ёрдам бериш
* Атрофдаги томошабинлар сонини камайтиринг.
* Жабрланувчига “ғазаб ҳисларини сочиш” имкониятини беринг(масалан, гапириш ёки ёстиқни уриш).
* Юқори жисмоний фаолият билан боғлиқ ишни бажаринг.
* Яхшилик кўрсатиш. Жабрланувчини айбламанг, балки унинг ҳаракатлари ҳақида гапиринг. Акс ҳолда, тажовузкор хатти-ҳаракатлар сизга қаратилган бўлади. "Сиз қандай инсонсиз?"». Айтиш керакки: "сиз жуда ғазабдасиз, сиз ҳамма нарсани ёйишни хоҳлайсиз. Келинг, бу вазиятдан чиқиш йўлини топишга ҳаракат қилайлик".
* Вазиятни кулгили шарҳлар ёки ҳаракатлар билан бартараф этишга ҳаракат қилинг, лекин фақат тегишли бўлса.
* Агрессия жазо қўрқуви билан қисман бостирилиши мумкин, агар:
- агрессив хатти-ҳаракатлардан фойда олишнинг мақсади йўқ бўлса;
- жазо қатъий ва уни амалга ошириш эҳтимоли юқори бўлса.
Ушбу мавзунинг хулосасига кўра, фавқулотда ҳодисалар пайтида ва дарҳол фожиали ҳодисалардан кейин бошқаларга ёрдам бериш ва қўллаб-қувватлаш, келажакда қўрқув, айбдорлик ва умидсизликнинг шафқатсиз доирасига тушмаслик учун қайғу билан курашишга ёрдам беради.
Эрининг жиддий автоҳалокатга учраб, унинг ҳаёт ва ўлим ёқасида турганини кўриб қаттиқ изтироб чекаётган аёл турмуш ўртоғига ўзининг ички кучлари билан учрашиши ва ҳаётда бу жуда қийин даврни бошдан кечиришига ёрдам берди. Эрининг елкасида бошини қўйиб йиғлар экан, шу лаҳзада эрининг қулоғига бир қисқа иборани айтди:"сиз буни қила оласиз". Бу ибора кўп ойлар мобайнида бемор эрнинг шиори бўлди. Йиллар ўтгач, бу ҳикоянинг қаҳрамони, бу вазиятда унга ёрдам берадиган мотивациялар учун хотинининг иштироки бир туртки эканлигига амин бўлди.