О. Р. Авезов экстремал вазиятлар психологияси

Иммун тизими. Иммун тизимининг энг муҳим компоненти- лейкоцитлар (оқ қон ҳужайралари). Лейкотситлар 3 гуруҳга бўлинади: фагоцитлар ва икки хил лимфоcитлар (Т-ҳужайралар ва Б-ҳужайралар). Бу ҳужайра гуруҳлари бир вазифани бажаради: улар танага бегона моддаларни аниқлайди ва йўқ қилади. Лейкоцитлар сонини камайтирадиган ҳар қандай омил инсон соғлиғига таҳдид солади. Стресс шу каби омилларни назарда тутади.
Тадқиқотда Роберт Орнстейн ва Девид Собел эмоционал компонентнинг алоқаси ва иммунитет тизимининг самарадорлигини камайтириш ҳақидаги маълумотларни жамладилар. Жиддий йўқотишларга дуч келган одамларда иммун тизимининг функцияси камаяди; стрессли каламушларда назорат гуруҳининг каламушларига қараганда кўпроқ ўсмалар ривожланади.
Артур Стоненинг фикрига кўра, ёмон кайфиятда бўлган тиш шифокорлари антикорларнинг паст даражасини аниқладилар. Ажралишдан омон қолган аёлларда қотил ҳужайраларининг даражаси одатдагидан 40% паст (бу вируслар ва ўсмаларга қарши курашадиган ҳужайралар).
Миллий руҳий саломатлик институтида мия биокимёси бўлими бошлиғи доктор Кандес Перт нерв ҳужайраларидан мияга ва миядан тананинг қисмларига сигналларни узатувчи кимёвий моддаларни ўрганиб чиқди. У юзлаб бундай трансмиттерлар (нейропептидлар) бевосита мия томонидан ишлаб чиқарилганини аниқлади. Ва бу моддаларнинг баъзилари кичик миқдорда макрофаглар (вируслар ва бактерияларни йўқ қиладиган лейкоцитлар) томонидан ишлаб чиқарилади. Баъзи визуализация шакллари норопептид ишлаб чиқаришга (масалан, бета-эндорфин) ҳисса қўшганлиги сабабли, уларнинг ишлаб чиқаришини мақсадли равишда рағбатлантириш, шу билан иммун тизимини мустаҳкамлаш мумкин. Кутилаётган натижалар касалликларнинг пасайиши ҳисобланади.
Замонавий тадқиқотчилар саратон ривожлантиришда стресс ролини таъкидлаш мойил, чунки саратон касаллигини даволашда тана онг таъсирини ҳисобга олади. Саратон касаллигига Т-лимфоцитларнинг саратон ҳужайраларига қандай ҳужум қилишини тасаввур қилиш ўргатилади. Визуализация кўникмаларини ва бошқа усулларни қўллашда агар стресс таъсири остида ленфоситлар сони камайса, муолажа пайтида уларнинг сони ортади. Натижада, иммун тизими баъзи даражада саратон ҳужайраларини назорат қилиши мумкин. Шунга қарамай, саратонни даволашнинг бундай усули умум эътироф этилмайди ва фақат экспериментал тарзда қўлланилади.