О. Р. Авезов экстремал вазиятлар психологияси

- қарор қабул қилиш қобилияти;
- ҳаракатларини оқилона тушуниш;
- ташкилотчилик;
- мулоқот доирасини яратиш қобилияти;
- "сифатли" мулоқот қилиш қобилияти;
- ўзини назорат қилиш қобилияти.
Эсда тутиш керакки, бугунги кунда бизни ҳаяжонга солган воқеалар эртага жуда муҳим бўлмаслиги мумкин.
Стресснинг зарарли оқибатларидан қочиш ва айни пайтда муваффақиятга эришиш қувончидан маҳрум бўлмаслик учун биз нафақат пайдо бўлиш табиати, балки стресс механизмлари ҳақида ҳам билишимиз керак. Бу масалалар кейинги бобларда яна муҳокама қилинади.
Стресс организмнинг турли хил огоҳлантиришларга қарши ўзига хос бўлмаган жавоб бўлиб, унга ўзгарувчан шароитларга мослашишга ёрдам беради. Стресс реакциясининг табиати кўплаб омилларга боғлиқ, уларнинг энг муҳими инсон танасининг шахсий хусусиятлари ва физиологик параметрлари ҳисобланади.

3- БОБ: СТРЕСС ПСИХОФИЗИОЛОГИЯСИ


3.1. Стресс вужудга келишининг табиати.
Стресс муаммоси замонавий тиббиётнинг етакчи бўлимларидан бири бўлиб, унда бу муаммонинг биологик ва физиологик жиҳатларига алоҳида эътибор қаратилади. Аввалги бобларда таъкидланганидек, стрессни тананинг физиологик реакцияси, хусусан, гипофиз бези томонидан назорат қилинадиган эндокрин безларнинг турли салбий омиллар таъсирига бўлган муносабати сифатида тушуниш анъанавий ҳолга айланган. Ушбу бобда стрессга қарши курашнинг физиологик ҳодисалар занжири ва табиий стрессни олдини олиш тизимини боғлайдиган механизмлар тасвирланган.
Ҳозирги вақтда "стресс" концепциясининг кўплаб қарама — қарши формулалари мавжуд бўлганлиги сабабли, стресс нафақат асабий таранглик эмаслигини яна бир бор таъкидлаш керак. Стресс мавзусига ортиқча асабий юк ёки кучли ҳиссиётларни қамраши нотўғри. Доктор Ж. Масон, биологик стресснинг психологик ва псикопатологик жиҳатларини тадқиқ қилган энг машҳур тадқиқотчилардан бири, у стрессни "ҳаётий вазиятда таҳдидлар ёки ёқимсиз омиллар пайдо бўлганда юзага келадиган ҳиссий қўзғалиш учун масъул физиологик қурилма, шунингдек, барча стрессорлар фаоллаштириш таъсири натижаси ҳисобланади” деган фикрни олға суради.