O ’qu V u sl ubiy m a jmu a

Ulug‘ erur garchi shohlar dargohi 
Undan yuksak gadolarning qulohi
, degan edi. 
Mirzo Bedilning mashhur asarlaridan yana biri «Nukot» dir. Unda ulug‘ mutaffakir 
yaxshi fazilatli kishilarni ezozlaydi, badfe’l, yomon kishilarni satira o‘ti bilan tanqid qiladi. 
Muallif odamlarni ezgulikka, ahillikka, birlikka, hamjihatlilikka va hamdardlikka chorlaydi. 
U insonning kamoloti uchun kurashadi. Inson qaysi irq, qaysi din va qaysi xalqqa mansub 
bo‘lishidan qat’i nazar, insondir. Bas, shunday ekan, farq-tafovutlariga qaramay odamlar 
insoniy burch va xislatlari bilan birlashmoqlari lozim.
Mehnat kasb-kor, insoniy burch va xislatning asoslaridan biridir. Bedil ishyoqmas, 
tekinxo‘r kishilarni qattiq qoralaydi, ulardan nafratlanadi. U o‘z asarlarida inson shaxsini 
ulug‘laydi, inson erkini hamma narsadan ustun qo‘ydi, aqidaparastlik, jaholat va zulmatga 
qarshi kurashadi. Bedilning asarlari boy falsafiy g‘oya va mazmunlar bilan sug‘orilgan. Shul 
bois uni «Abulma’oniy» –
«Ma’nolar otasi» deb ataganlar.Mirzo Abdulqodir Bedilning ilg‘or ijtimoiy-siyosiy g‘oya va 
qarashlar bilan sug‘orilgan falsafiy asarlari avlodlar qalbidan
mustahkam o‘rin oladi va buasarlar bugungi kunda ham inson uchun, insoning baxtli 
istiqboli uchun kurashda xizmat qilmoqda.
Me’morchilik.
Shayboniylar va Ashtarxoniylar me’morchilik ishlarida ham o‘zlaridan 
qator yodgorliklar qoldirganlar. Bu ishda nafaqat sulola namoyandalari, balki o‘sha davrning 

---

89 
ko‘zga ko‘ringan yirik zodagonlari, hukmdorlari ham chetda qolmaganlar. Masalan, 
Samarqanddagi Muhammad Shayboniy qurdirgan Xoniya; Abu Sayid nomi bilan bog‘liq 
madrasalar; Registondagi Yalangto‘sh bahodir qurdirgan Tillakori va Sherdor madrasalari, 
Buxoro shahar devorining ta’mirlanishi, Mir Arab, Abdullaxon, Modarixon Fatxulla 
qushbegi, Muhammadxoja, Porso, Jo‘ybor, Maroqand, Qulbobo, Ko‘kaldosh madrasalari, 
Madrasi Kalon, xoja Zayniddin, Baland, Abdullaxon, Chor Bakr, Ko‘kaldosh masjidlari, 
zargarlar, sarroflar, telpakfurushlar timlari, Abdullaxon timi, Toshkentda Ko‘kaldosh 
madrasasi, Qaffoli Shoshiy maqbarasi, Baroqxon madrasasi, Turkistonda (Yassi) Muhammad 
Shayboniyxon masjidi, Balxda qal’a devorining ta’miri (uzunligi 14 km), Abdullaxon, 
Qulbobo ko‘kaldosh madrasalari, Ko‘kaldosh masjidi, bir qator masjidlar, chorbog‘lar, 
hammomlar, bozorlar, turli shaharlarda qurilgan ko‘plab karvonsaroylar va boshqa qator 
qurilish, ta’mirlash ishlari shular jumlasidandir.