O ’. M. Asqarova, M. A. Abdullaeva, M. Boltaeva andragogika

Eng ayanchli baslioratlar
Bu usulni ham kichik guruhlarda qo’llash mumkin. Moderator tilga 
olingan to ’siqlar, muammolar hal qilinmasdan, to ’planaversa, kattalashaversa, 
10-20 yildan so’ng nima bo’lishi hakida o’ylab ko’rishni so’raydi. Shu asosida 
bir guruh xikoya (she’riy bo’lishi ham mumkin) tayyorlashi, ikkinchisi kartina 
chizishi, uchinchisi spektakl’ ko’rsatishi mumkin. Mavzu umumiy -"Yigirma 
yildan so’ng ... Eng ayanchli bashorat".
Taqdimotdan keyin muammoni muhokama qilish va uning eng katta xavf 
tug’diradigan jixatlarini, ya’ni birinchi navbatda bartaraf etilishi lozim bo’lgan 
holatlarni, shuningdek bu holatning oldini olish yo’llarini aniqlash mumkin.
Zahiralar portreti
Bu usul mavjud zahiralami baholashga yordam beradi. Moderator bir- 
biriga yopishtiriigan 2 ta vatman qog’ozga odamning 
sikiletini chizadi
(xamkasblardan birortasi qog’ozga yotsa, moderator uning tanasi xajmini 
qog’ozga tushiradi). Bunday siluetlar kichik guruhlar soniga qarab tayyorlanadi 
(3-4 ta). Seminar davomida moderator ulami guruhlarga tarqatadi va mavjud 
barcha ichki hamda tashqi zahiralami xisobga olgan xolda tashkilot portretini 
chizishni taklif qiladi. Bunda aqliy zahiralar bosh qismida, amaliy zahiralar - 
qo’llarda, urf-odat va an’analar - oyoqlarda, moliyaviy zahiralar - qon yoki 
oshqozonda va h.z. ramziy tasvirlanadi. Qiziqarli bo’lishi uchun bitta guruh 
rasm chizishi, ikkinchi gumh kollaj sifatida tayyorlashi, uchinchi guruh esa 
barcha tasvirlarni real kishiga yopishtirib, jonli qo’g’irchoq qilishi mumkin. 
SHundan keyin guruhlar o ’z ishlarini taqdim etadilar, qolganlar esa 
aniqlashtiradilar, sharxlaydilar, savol beradilar.
"SfUyapa"li natija
Bu - mavjud vaziyatni har tomonlama baholash usuli. Barcha 
ishtirokchilar shlyapadan olti xil rangli oq, qizil, qora, sariq, yashil va ko’k 
qog’ozlami tanlamasdan oladilar. Keyin rang bo’yicha guruhlarga bo’linadilar. 
Har bir guruhga ularga mos rangdagi shlyapa rasmi chizilgan vatman qog’oz 
beriladi. Qiziqarliroq bo’lishi uchun guruh a ’zolari shu rangdagi qog’ozdan 
yasalgan kepkalami kiyib olishlari mumkin. Har bir rang o’z ma’nosiga ega.
Bu ranglaming ma’nolarini esda tutish uchun vatmandagi shlyapalarga 
yozib qo’yish mumkin. Muammoni muhokama qilishda ishtirokchilar o’zlarini 
rang tavsifiga xos ravishda, tutadilar. "Ko’k" guruh a’zolari qolgan beshta
83

---

guruhga bo’linib, jarayonga aralashmasdan kuzatadilar. Ularga oxirida so’z 
beriladi. M uhokama vaqt ichida guruhlar asosiy noqulayliklami shlyapalariga 
yozib boradilar. Muhokama uchun ajratilgan vaqt tugaganidan so’ng guruhlar 
galma-gal o ’z shlyapalarini devorga iladilar va xulosalarini taqdim etadilar. 
Oxirida muhokamaga yakun yasash va natijalarni umumlashtirishlari uchun 
"ko’k" gumh vakillaridan bir nechtasiga so’z beriladi.
• 
OQ - raqamlar, vaziyatlar, statistika, bir so’z bilan aytganda - 
sharhlarsiz, faktlaming o ’zi;
• 
QIZIL - xis-tuyg’ular, intuistiya (ichki sezgi), mantiqning yo’qligi, 1
baholash xech bir real yoki taxminiy asossiz ijobiy ham, salbiy ham bo’lishi 
mumkin;
• 
QORA - sog’lom skepsis (umidsizlik), salbiy, lekin konstruktiv 
munosabat, murosali tanqid, tavakkal qilishdan, mavjud yoki taxminiy 
to ’siqlardan qo’rqish;
• 
SARIQ - sog’lom va asosli optimizm, taxlil va mantiqqa tayanish: 
kuchli jixatlar, imkoniyatlar va afzalliklami xolis baholash;
• 
YASHIL - aqldan ozish chegarasidagi ijodkorlik xayolparastlik 
fantaziyaning erkinligi, yo’qolsin an’ana va chegaralar!
• 
K O ’K - osoyishta kuzatish, umumlashtirish va xulosalash.