No‘monxo‘jayev A. S. (guruh rahbari); Fattohov M

hc
E
E
E
hv
E


  

 
8
2
1
2520 10 sm
2520 A
hc
hc
E
E
E










Bu esa simobning uyg‘ongan atomlari keyin quyi energetik
holatlarga o‘tib, Borning ikiknchi postulatiga muvofiq nurlanib
yorug‘lik kvantlari chiqarishini bildiradi.
13,9 V kuchlanishda elektronlar to‘r tomonga harakatlanish
yo‘lida uch marta noelastik urilishga duch keladi, shu tufayli 86-
rasmda keltirilgan egri chiziqda 3 ta maksimum hosil bo‘ladi. Ulardan
biri 4,1 V, ikkinchisi 9 V, uchinchisi esa 13,9 V ga to‘g‘ri keladi.
Bu tajribada ikki qo‘shni maksimumlar orasidagi masofa doimo
4,9 V ga teng bo‘ladi, lekin birinchi maksimum 4,1 V da bo‘ladi.
Buning sababi — anod bilan katod har xil metalldan yasalgan,
shuning uchun ular o‘rtasida qandaydir qo‘shimcha „
kontakt
kontakt
kontakt
kontakt
kontakt
potensiallar farqi
potensiallar farqi
potensiallar farqi
potensiallar farqi
potensiallar farqi“ deb ataluvchi kuchlanish mavjud bo‘ladi va
uni yengish uchun tezlatuvchi potensialning bir qismi sarf bo‘ladi.
Agar elektronlarning tezlatuvchi potensial hisobiga oladigan
energiyalari 4,9 eV ga nisbatan ancha katta bo‘lsa, bunday
elektronlar noelastik to‘qnashishda o‘zlarining energiyalarining bir
qismini yo‘qotadilar va qolgan energiyalari hisobiga anodga kelib
tushadilar. Shu sababdan, keskin kamayib ketgan tok kuchi yana
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 1 8
orta boshlaydi. Atomni uyg‘otish uchun kerak bo‘ladigan minimal
energiyaga 
uyg‘onish potensiali
uyg‘onish potensiali
uyg‘onish potensiali
uyg‘onish potensiali
uyg‘onish potensiali deyiladi. Yuqoridagi tajribada simob
uchun birinchi uyg‘onish potensiali 4,1 V, ikkinchisi 9 V,
uchinchisi esa 13,9 V ga teng. Ikkita qo‘shni uyg‘onish potensiallari
orasidagi farqqa 
rezonans potensiali
rezonans potensiali
rezonans potensiali
rezonans potensiali
rezonans potensiali deyiladi. Uning bu tajribadagi
qiymati 4,9 V ga teng. Atomdan eletkronlarni chiqarib olish uchun
kerak bo‘lgan minimal energiyaga 
ionlash
ionlash
ionlash
ionlash
ionlash yoki ionizatsiya potensiali
ionizatsiya potensiali
ionizatsiya potensiali
ionizatsiya potensiali
ionizatsiya potensiali
deyiladi.
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
Qo‘shimcha adabiyotlar
[1] — 523—26- betlar,
[2] — 220—21- betlar,
[3] — 194—95- betlar,
[4] — 465—67- betlar,
[5] — 442—43- betlar,
[6] — 269—71- betlar.
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
Nazorat uchun savollar
1. Bor postulatlarini ta’riflang va nima uchun ular kiritilganligini
tushuntirib bering.
2. Frank—Gers tajribasining maqsadi nimadan iborat?
3.Frank—Gers tajribasida nima sababdan ultrabinafsha nurlanish hosil
bo‘lganligini tushuntiring.
4. Nima sababdan keskin kamayib ketgan tok kuchi yana orta boshlaydi?
5. Atomning uyg‘onish potensiali nima?
6. Rezonans potensiali deb, nimaga aytiladi?
7. Ionizatsiya potensialini ta’riflang.
26-
26-
26-
26-
26- ma’ruza
ma’ruza
ma’ruza
ma’ruza
ma’ruza
Vodorod spektridagi asosiy qonuniyatlar. Vodorod
Vodorod spektridagi asosiy qonuniyatlar. Vodorod
Vodorod spektridagi asosiy qonuniyatlar. Vodorod
Vodorod spektridagi asosiy qonuniyatlar. Vodorod
Vodorod spektridagi asosiy qonuniyatlar. Vodorod
atomining spektral seriyalari. Balmerning umumlashgan
atomining spektral seriyalari. Balmerning umumlashgan
atomining spektral seriyalari. Balmerning umumlashgan
atomining spektral seriyalari. Balmerning umumlashgan
atomining spektral seriyalari. Balmerning umumlashgan
formulasi. Kombinatsion prinsip
formulasi. Kombinatsion prinsip
formulasi. Kombinatsion prinsip
formulasi. Kombinatsion prinsip
formulasi. Kombinatsion prinsip
Òajribalarning ko‘rsatishicha, bir-biri bilan o‘zaro ta’sirlash-
mayotgan atomlarning nurlanishi alohida-alohida olingan spektral
chiziqlardan iborat bo‘ladi. Shu tufayli, atomlar nurlanishida hosil
bo‘lgan spektrlar 
chiziqli spektrdir.
chiziqli spektrdir.
chiziqli spektrdir.
chiziqli spektrdir.
chiziqli spektrdir. Atom — optik diapazondagi
elektromagnit to‘lqinlarni chiqaruvchi manbadir. Shuning uchun
bu nurlanish spektrlari asosida yoki bu nurlanish bo‘ysunadigan
qonuniyatlar yordamida atom tuzilishini o‘rganish katta ahamiyatga
egadir. Atom nurlanishi spektridagi chiziqlar tartibsiz joylashgan
emas, ular biror-bir guruhga birlashgandir. Qandaydir matematik
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 1 9
qonuniyatga bo‘ysunuvchi 
spektral chiziqlar
spektral chiziqlar
spektral chiziqlar
spektral chiziqlar
spektral chiziqlar guruhi spektral
spektral
spektral
spektral
spektral
seriyalar
seriyalar
seriyalar
seriyalar
seriyalar deyiladi. Eng oddiy atom bo‘lgan vodorod atomining
spektrlarini ko‘rib chiqaylik. Bu atom chiqargan spektral chiziqlarni
kuzatadigan bo‘lsak, unda qandaydir oddiy qonuniyat borligini
ko‘rish mumkin (87- rasm).
Bu yerda qo‘shni spektral chiziqlarning chastotalar farqi ular-
ning chastotalari ortib borishi bilan kamayib boradi. Spektral
chiziqlarning bunday joylashish qonuniyatini uzoq vaqt matematik
yo‘l bilan kashf eta olmadilar.
1885- yilda shveytsariya matematigi Balmer empirik yo‘l bilan
vodorod atomining ko‘rinuvchi sohasidagi spektral chiziqlarning
quyidagi qonuniyatga bo‘ysunishini aniqladi:
2
2
( ),
4
3645, 6