Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti arxeologiyadan izohli lug

Branxidlar shahri – Markaziy Osiyodagi yunonlarning ilk shahri. Shaharda Milet yaqinidagi Apollon Didimskiy ibodatxonasi ruhoniylari – branxidlar (barkilar) yashagan. Ularni Markaziy Osiyoga mil. avv. 480-yilda Ahamoniylar podshosi Kserks (mil. avv.486-465-yy.) ko‘chirib olib kelgan. Kserks yunonlarga qarshi yurishi jarayonida Apollon Didimskiy ibodatxonasini yoqib yuborgan. Shundan keyin uning ruhoniylarini Kserksga taslim bo‘lib, ibodatxonaning xazinasini topshirganlar. Yunonlar ruhoniylarning bu harakatini xoinlik deb baholaganlar, ya’ni o‘z jonini saqlab qolish uchun taslim bo‘lishdi deb hisoblaganlar. Kserks branxidlarni yunonlardan himoya qilish maqsadida O‘rta Osiyoga hududiga ko‘chirib olib kelgan. Ular bu yerda o‘z shahrini bunyod qilganlar. Kichik Osiyodagi Apollon ibodatxonasi uzoq vaqt davomida vayrona holda yotgan. Uni Aleksandr Makedonskiy qayta ta’mirlatgan.
Branxidlar uzoq yillar davomida yunon urf-odati va madaniyatini saqlab qola olganlar. Kvint Kursiy Ruf ma’lumoticha, Aleksandr Makedonskiy Branxidlar shahriga kelganda, aholisi uni shodlik bilan kutib olgan. Lekin Aleksandr Makedonskiy ularning qilmishini oradan 150 yil o‘tgan bo‘lsa-da, kechirmagan. Shahardagi barcha aholini qirg‘in qilib, qal’aning asosigacha butunlay vayron qilgan. Hattoki shahar atrofidagi daraxtlarni ham tomirigacha sug‘dirib tashlagan. Shu tariqa branxidlar avlodi ajdodlari aybi uchun jazolanganlar. Bugungi kunda olimlar o‘rtasida Branxidlar shahrining lokalizatsiyasi masalasi keng tahlil qilingan. Branxidlar shahrini shimoliy Baqtriyadagi Tallashkantepa yoki janubiy Sug‘ddagi Yerqo‘rg‘on deb hisoblashadi. Lekin bu ikkila yodgorlikda ham yunonlar madaniyatiga xos moddiy buyumlar topilgan emas.
Bubaken – yunon mualliflari asarida keltirilgan siyosiy hudud. Janubiy Tojikistonning Kofirnigon, Vaxsh, Ko‘kcha–Qunduz–Talukan daryolarining quyi oqimlari kiradi. Bu joylardan Baytudasht, Qalai–mir, Tomashatepa kabi yirik yodgorliklar aniqlangan.