Низомий номидаги тошкент давлат педагогика

Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги кўникмаларга эга 
бўлишлари керак: 
- асарнинг мусиқий тавсифлари таҳлилида қатнашиш ва ўз нуқтаи 
назарини баён эта олиш;
- чолғу асбобларини товуш тембридан ажрата олиш; 
- тинглаш орқали мусиқанинг ижро турлари якканавоз, яккахон даста 
ёки оркестр эканлигини ажрата билиш; 
- дирижорлик ишоралари ёрдамида хор бўлиб куйлай олиш. 
Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги малакаларга эга 
бўлишлари керак: 
- асарнинг мусиқий тавсифлари таҳлилида қатнашиш ва ўз нуқтаи 
назарини баён этиш; 
- чолғу асбобларини товуш тембридан фарқлаш; 
- тинглаш орқали мусиқанинг ижро турлари якканавоз, яккахон, 
ансамбл эканлигини бир-биридан фарқлаш; 
- дирижорлик ишоралари ёрдамида хор бўлиб куйлаш. 
3-синф 
Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги билимларга эга 
бўлишлари керак: 
- ансамбль, оркестр ва хор ҳақида умумий тушунчага эга бўлиш. 
-ўрганилган қўшиқларнинг 
мазмуни ва муаллифлари ҳақида 
тушунчага эга бўлиш; 
- мусиқа саводига доир куй, усул, ритм, суръат, ўлчов ноталар шакли 
ва паузалар чўзими, нота ёълидаги ўрни; мажор ва минор лад (тузук)лари 
хусусиятлари, уларнинг уч товушликлари; 
- оддий мусиқа шакллари волта, реприза ҳақида умумий тушунчага 
эга бўлиш;
- тингланган мусиқа асарларининг мазмуни, жанри (қўшиқ, марш, 
рақс) ва муаллифлари ҳақида умумий билимларга эга бўлиш. 
Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги кўникмаларга эга 
бўлишлари керак: 
- Қўшиқлар куйлаш ва уларнинг жанри, шакли, ифода воситалари 
ҳақида фикр билдира олиш; 
- машқ ва қўшиқлар куйлаганда ўқитувчининг дирижорлик 
ишораларига қараб ансамбл бўлиб куйлай олиш 
- ўз ўрнида нафас олиш, қўшиқ сўзларини тўғри талаффуз қилиш, 
динамик белгиларга риоя этиб куйлай олиш; 

---

37 
- 
мусиқа асарини диққат билан тинглаш, унинг шакли, 
қисмлари(жумлалари), қайтариш ва тугатиш жойлари, жанр (қўшиқ, рақс, 
марш) ундаги мажор ёки минор тавсифи, ижро тури ва асбоблар 
иштирокини аниқлай олиш; 
- оддий нота ёзувларидан ўрганилган нота белгиларини топиб аниқлай 
олиш; 
- мусиқа тавсифини рақс, турли ҳаракатларда ифодалаб кўрсата олиш; 
- чапак ва болалар кичик урма чолғу асбобларида чалиб мусиқага 
ритмик жўр бўла олиш; 
Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги малакаларга эга 
бўлишлари керак: 
- Қўшиқлар куйлаш ва уларнинг жанри, шакли, ифода воситалари 
ҳақида фикр билдириш; 
- машқ ва қўшиқлар куйлаганда ўқитувчининг дирижорлик 
ишораларига қараб ансамбл бўлиб куйлаш, ўз ўрнида нафас олиш, қўшиқ 
сўзларини тўғри талаффуз қилиш, динамик белгиларга риоя этиб куйлаш; 
- мусиқа асарини диққат билан тинглаш, унинг шакли, қисмларини 
(жумлалари), қайтариш ва тугатиш жойлари, жанр (қўшиқ, рақс, марш) 
ундаги мажор ёки минор тавсифи, ижро тури ва асбоблар иштирокини 
аниқлаш; 
- ижрочилик турларини ижро садоларидан фарқлаш; 
- чапак ва болалар кичик урма чолғу асбобларида мусиқага ритмик
жўр бўлиш. 
- чолғу асбобларини тембридан ажратиш. 
4-синф 
Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги билимларга эга 
бўлишлари керак: 
- Халқ мусиқа ижоди ҳақида тушунчага эга бўлиш; 
- ўзбек халқ мусиқасининг оммавий жанрлари: қўшиқ, алла, лапар, 
ялла, терма, болалар қўшиқлари, оммавий куйлар ҳақида тушунчага эга 
бўлиш; 
- ўзбек мусиқасида бастакорлик услуби ҳамда композиторлик ижоди 
ҳақида умумий тушунчага эга бўлиш;
- рус, дунё халқ мусиқаси ва Ўзбекистонда яшовчи халқларининг 
мусиқаси ҳақида умумий тушунчага эга бўлиш. 
Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги кўникмаларга эга 
бўлишлари керак: 
- Халқ мусиқа жанрларини оҳанг ва ифода тавсифларига кўра ажрата 
билиш; 

---

38 
- бастакорлик ва композиторлик услубига мансуб асарларнинг 
тузилиши ва ижро услубидан ажрата олиш: 
- оммавий халқ мусиқа жанрларини касбий мусиқа (ашула, ката 
ашула)дан фарқлай олиш; 
- машқ ва қўшиқларни нота ёзувига қараб куйлай олиш; 
- кичик чолғу асбобларида чалиб, мусиқага ритмик жўр бўла олиш; 
- маълум шеър парчаларига куй басталай олиш. 
Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги малакаларга эга 
бўлишлари керак: 
- Тинглаш ва куйлаш орқали асарнинг мажор ва минор ладини 
фарқлаш; 
- мусиқа тинглаш орқали дамли, зарбли ва торли чолғу асбобларининг 
овоз тембридан фарқлаш; 
- нота ёзувларига қараб куйлаш; 
- мусиқий чолғу асбобларида куй ва қўшиқлар характерига мос 
ритмик жўр бўлиш. 
5-синф 
Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги билимларга эга 
бўлишлари керак: 
- Оркестр, ансамбл ва хор тузилишини билиш; 
- хор турлари - болалар хори, хотин-қизлар хори, эркаклар хори, 
аралаш хор; 
- овоз турлари - болалар овози (алт, сопрано, дискант), аёллар овози 
(алт, сопрано), эркаклар овози (тенор, баритон, бас)ни билиш; 
- симфоник оркестр; 
- вокал симфоник асарлар - сюита, кантата; рақс санъати 
(хореография), балет; 
- саҳнавий мусиқа асарлари; халқ қўғирчоқ театри, мусиқали драма ва 
комедия; 
- опера санъати, ўзбек мусиқасида опера жанри; 
- опера ижодкорлари - Ж. Верди, В. А. Моцарт, Н. Римский-Корсаков, 
А.Хачатурян, П.И.Чайковский ва бошқалар; - ўзбек мусиқасида опера ва 
драма ижодкорлари - М.Ашрафий, Р. Глиер, С.Василенко, Т.Жалилов, 
Ю.Ражабий, С.Юдаков, С.Жалил, С.Бобоев, М.Левиев; 
- вокал-чолғу сюита ва кантата ижодкорлари - С.Юдаков, М.Насимов; 
- драма мусиқаси ижодкорлари - Т.Жалилов, Ю.Ражабий, С.Жалил; 
- атоқли ўзбек дирижорлари - М.Ашрафий, Д.Зокиров, М.Бафоев, 
Н.Халилов, Б.Умиджонов, А.Султонов, А.Ҳамидов; 
- болалар хор жамоаси дирижори - Ш.Ёрматов; 

---

39 
- мусиқанинг санъат турлари билан ўзаро боғлиқлиги (кино, тасвирий 
санъат, адабиёт ва бошқ). Мусиқа маданияти фанидан ўқувчилар қуйидаги 
кўникмаларга эга бўлишлари керак: