Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети ф. И.Ҳайдаров Н. С. Жўраев психология тарихи

54.ГЕЛЬМГОЛЬЦ ГЕРМАН ФОН (1821-1894).

Немис физиги, физиологи ва психологи. Маълумоти бўйича физик бўлиб, тирик организмни ўрганишга текширишнинг физик методларини киритишга ҳаракат қилган. «Кучнинг сақланиши» асарида у энергиянинг сақланиш қонунини асослаб, у тирик организмда физик-химик муҳит бўлиб, унда энергиянинг сақланиш қонунига аниқ амал қилади. У биринчи бўлиб, қўзғалишнинг нерв толалари орқали ўтиш тезлигини ўлчади, бу эса реакция вақтини ўрганишга илк қадам бўлди.

Гельмгольц идрок назариясига катта ҳисса қўшган. Хусусан идрок психологиясида онгсиз ақлий хулосалар концепциясини ривожлантирди. Бунда актуал идрок одамнинг одатий қобилиятларидан келиб чиқади, мускул сезгилари ва ҳаракатлари ташқи оламнинг доимий сақланишида катта ўрин тутади. Бу концепцияга асосан маконни идрок қилиш механизмини тушунтиришга уринди. М.В.Ломоносов каби рангли кўринишнинг уч компонентли назариясини ривожлантирди. Эшитишнинг резонанс назариясини ишлаб чиқди. Бундан ташқари Гельмгольц дунё психология фани тараққиётига улкан ҳисса қўшган. Унинг В.Вундт, И.М.Сеченов каби шогирдлари бўлган.
55. ФЕХНЕР ГУСТАВ ТЕОДОР (1801-1887).

Немис физиги, физиологи ва психологи, психофизика асосчиси. Фехнер «Психофизика элементлари» номли асар муаллифи (1860). Бу асарда у алоҳида фан психофизикага асос солиш ғоясини илгари сурган. Бунга кўра фан предмети бир-бири билан функционал боғланган икки ҳодиса психик ва физик жараёнлардир. Бу ғоя экспериментал психологиянинг тараққиётига улкан таъсир кўрсатди, сезгилар соҳасида олиб борилган тажрибалари бир нечта қонунларни шу қаторда психофизиканинг асосий қонунини асослаб беришга имкон берди. Фехнер сезгиларни ўлчаш методларини ишлаб чиқди. Қуёшни кузатиш йўли билан сезгиларни текшириш ишларидан сўнг қисман кўр бўлиб қолди ва фалсафа билан шуғулланди.

Фехнер ҳар томонлама комил инсон эди. У «Доктор Мизес» таҳаллуси билан бир неча сатирик асарлар ҳам нашр қилдирган.

Мундарижа

1. Психология тарихи фанига кириш


2. Шарқ мамлакатларида илк психологик фикрларнинг пайдо бўлиши

3. Антик давр психологияси


4. Европада уй²ониш даври психологияси


5. Марказий осиёда психологик таълимотларнинг ривожланиши

6. Онг ҳақида тушунча

7. Психологияни муста³ил фан сифатида шаклланишига замин ҳозирланиши

8. Психологияни муста³ил фан сифатида шаклланиши

9. Психологик мактаблари ёки жаҳон психологиясидаги йирик йўналишлар


10. Ўзбекистонда психология фанининг ривожланиши ва ҳозирги аҳволи

11. Буюк психологлар ва улар илгари сурган ²оялар ҳақида қисқача маълумот