Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети ф. И.Ҳайдаров Н. С. Жўраев психология тарихи

48. АДЛЕР АЛЬФРЕД (1870-1937)

Австрия психологи, психоаналитик йўналишнинг йирик намоёндаси. 1895 йилда Венада медицина бўйича докторлик диссертациясини ёқлаган. 1902 йилдан 1911 йилгача Вена психоаналитик жамиятига кирган,1911 йилдан «Индивидуал психология» деб ном олган илмий мактабга асос солди. Адлер ўз таълимотида шахснинг психик ҳаёти, ички яхлитлиги тамойилини ҳимоя қилган. У онглилик ва онгсизлик ўртасида аниқ чегара йўқ деб хисоблаган. Ўз фаолияти билан гуманистик психология, болалар ва клиник психология, дефектология соҳаларига катта ҳисса қўшган.

49. ХОРНИ КАРЕН КЛЕМЕНТИНА (1885-1952)

Америка психологи, нейрофрейдизм вакили. 1932 йилгача Германияда клиник фаолият олиб борган, сўнг АҚШга эмиграция қилинган. У безовталик, ташвиш, ҳадикка асосланган неврозларнинг ривожланиши инсонлар орасидаги, айниқса, ота-оанлар билан болалар ўртасидаги қарама-қаршиликларга асосланади. Агар ҳаётий ҳолатлар (қўрқиш, меҳрнинг йўқлиги, ҳаддан ташқари эркалаш) болани ташвишланишига олиб келса, у ҳолда ўзида ишончсизлик атрофдагилардан қўрқиш каби турғун характер хусусиятлари пайдо бўлиши мумкин. Олиманинг фикрича ҳар бир одам ўз шахсини мукаммаллаштира олади, лекин бу табиий хоҳиши ташқи таъсир туфайли юз берса, невротик конфликт пайдо бўлади.


50. БАНДУРА АЛЬБЕРТ (1925-1988)

Америка психологи, ижтимоий ўрганиш назарияси муаллифи. 1949 йилда Британия Колумбияси Университетини тугатган, сўнг Айова Университети магистри даражасини олди (1951) ва Айова Университети доктори бўлди. Кейинчалик Стенфорд Университетида психология профессори, 1973 йилдан психологиядан ижтимоий фанлар профессори бўлди. Инсон ҳулқида «Стимулреакция» моделини қўллаш мумкин эмас деган хулосага келди ва ҳулқ-атворни яхшироқ тушунтирадиган ўз моделини яратди.
Кўплаб тажрибалар асосида мустаҳкамлаш ўргатишнинг ягона детерминанти эмас, балки ёрдам берувчи омил деб қараш керак деган хулосага келди. Инсоннинг ўргатишнинг детерминанти ўзгалар ҳулқи ва унинг оқибатларини кузатишдир. Ўрганиш тезлиги тақлид қилинаётган предметнинг яқинлиги ва кузатилаётган ҳулқни сўз билан ифодалашнинг натижасига боғлиқ. Ўз текширишларига асосан Бандура қуйидаги хулосага келди: жахл агрессияни келтириб чиқарувчи умумий қўзғалиш ифодаси бўлиб, у фақат жаҳл реакциялари ижтимоий жиҳатлардан мумкин бўлган ҳолатларда юзага чиқади.