Низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети ф. И.Ҳайдаров Н. С. Жўраев психология тарихи

30. ЭДВАРД ЛИ ТОРНДАЙК (1871 – 1949)

У бихевиоризм асосчиларидан бири ҳисобланади. Эдвард Ли Торндайк 1874 йил 31 августда Массачусете штати (АЈШ) даги Вильемсбург шаҳрида руҳоний оиласида таваллуд топган. У ўзининг илк тажрибаларини меҳрибонлик уйларининг болалари билан ўтказган. Университет маъмурияти болалар билан тажриба ўтказишни маън қилади ва у кейинчалик ҳайвонлар билан тажриба ўтказади.
У дунёдаги биринчи экспериментал зоопсихология лабораториясини очди. У дастлаб жўжалар кейинчалик ит ва мушуклар билан тажрибалар ўтказади. У ўз тажрибаларининг натижаларини 1898 йилда «Ҳайвонлар интеллекти ёки ҳайвонлардаги ассоциатив жараёнларнинг экспериментал ўрганилиши» номли докторлик диссертациясини ёқлаб унда фанга доир қуйидаги қонуниятларни кашф қилди:
1. Машқ қонуни.
2. Тайёрлик қонуни.
3. Ассоциатив кўчиш.
У ўзининг изланишларида ҳулқ мотивациясининг «қуйи даражалари»ни ўрганиб, каламушларда тажриба ишларини олиб бориб, жониворда очлик, ташналик ва уларнинг турлича даражаларини реакция тезлигига нисбатан намоён бўлиш хусусиятини очишга интилган.
Э.Торндайк организмнинг жавоб реакцияси йиҚиндисини – ҳулқ, қўзғалувчиларининг мураккаб тизимини вазият, ташқи шароит эканлигини тушунтиради. Шунинг учун инсон онги билан эмас, балки вазият билан бошқариладиган ғояни илгари сурган. Натижада инсон руҳий дунёси механик равишда реакциялар йиғиндиси билан тенглашиб қолади.
Э.Торндайк 1912 йил Америка психологлари ассоциацияси президенти этиб сайланди. У фаолияти давомида 500 дан ортиқ илмий асарлар ёзган. У 1949 йилда вафот этган.

31. МЕРЛИН ВОЛЬФ САЛОМОНОВИЧ.

У 1898 йил Могилов шаҳрида ўқитувчи оиласида туҚилади. У умрининг сўнгги кунларигача «Перм институтида» ишлаб ўтган.

32. МАК-ДУГАЛЛ УИЛЬЯМ (1871-1938).

У америкалик психолог руҳшуносдир. Мак-дугалл одамларнинг ижтимоий хулқ-атворини тушунтириб берган ва унинг асосида ирқнинг устунлигини ҳимоя қилган. У илмий генетикага қарши чиқиб, орттирилган аломатларнинг наслдан-наслга ўтишини исботлашга ҳаракат қилди.