Navoiy Kon Metallurgiya kombinati Navoiy Davlat Konchilik instituti Konchilik fakulteti Noyob va radioaktiv metall rudalarini qazib olish va qayta ishlash kafedrasi

Neytral ekstragentlarni xususiyatlari
Sulfat tuzlaridan uranni ekstraksiyalash uch turdagi eritmalarda Di2EGFK, TAA va TBF hamda suyultirilgan dizel yoqilg‘isi yoki kerosinda olib boriladi. Uran sulfat tuzida kationlar UO₂ ²⁺ va anionlar [UO₂(SO₄)₂]₂ ko‘rinishida joylashadi.
Neytral ekstragentlarga atomlari faol, elektron - donor xususiyatiga ega bo‘lgan organik birikmalar kiradi. Ularni kislorod, azot va oltingugurt tarkibli guruhlarga ajratish mumkun. Gidrometallurgiyada qo‘llaniluvchi asosiy kislorod tarkibli ekstragentlar spirtlar, oddiy efirlar, ketonlar.
Kislorod tarkibli ekstragentlar - gidrometallurgiya va radioximiyada ishlatiladi. Bularga spirtlar, oddiy efirlar, ketonlar; markaziy atomlari P va S va boshq.
Spirtlarda R-O-H va oddiy eferlarda R-O-R kislorodni faol atomi ikkita boshqa atomlar bilan bog‘langan bo‘ladi (vodoroda yoki organik radikal). Sanoatda qo‘llaniluvchi odatdagi spirtlar R radikalda uglerodni atomlarini soni 6-12 ta bo‘ladi (texnik fraksiyani C7-C9).
Ketonlar RR¢C=O karbonil guruhidan iborat, ikkita alkil radikalida ikkita uglerod atomi bilan birikkan. Amaliyotda keng qo‘llaniladigan ketonlarni metilizobutilketon (MIBK) va siklogeksanon topilgan.
Markaziy atomi fosfor bo‘lgan ekstragentlar (ºP=O); neytral muhitni hosil qiluchi eyeng keng tarqalgan efir bu ortofosfat kislotasi ya'ni- tributil efir fosfor kislotasi (TBF): (RO)₃P=O, bunda R - C₄H₉.
Markaziy atomi oltingugurt bo‘lgan ekstragentlar S (=S=O) - DIALKIL-SULFOKSIDЫ RR¢S=O, masalan, DIOKTILSULFOKSID (C₈H₁₇)₂SO va siklik sulfoksidlar - neft sulfidlarini oksidlash bilan olinuvchi neft sulfoksidlari (HCO).



Azot atomli donorli ekstragentlar - bu birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi va to‘rtlamchi aminlar, bundan tashqari boshqa azot donorli atom tarkibli aminlar. Alkilli aminlar ammiakni ishlab chiqarishda olinadi.
Oltingugurt atomli donor ekstragentlari - bu turli xil organik sulfidlar, masalan dibutilsulfid (C₄H₉)₂S, difenilsulfid (C₆H₅)₂S.
Oxirgilariga tiofon kiradi:
Organik sulfidlarni katta miqdorini neft sanoati chiqindilaridan ishlab chiqarish mumkin. Ushbu turdagi sulfidlar hozirgi vaqtda amaliyotda qo‘llanilmaydi lekin ekstragent sifatida istiqbolli hisoblanadi.