3.2.Yong’in xavfsizligi Yonish jarayonini shartli ravishda kuyidagi turlarga bulish mumkin: Chaknash - yonuvchi aralashmaning bir laxzada yonib, uchishi. Bunda yonishning davom etishi uchun aralashma tayyorlanishining imkoniyati yo’q. Yonish - kizdirish natijasida yonishning vujudga kelishi. Alangalanish - yonishning alanga olib davom etishi.
O‘z-o‘zidan yonish - moddalar ichida asosan organik moddalarda ruy beradigan ekzotermik reaksiyalar natijasida, tashkaridan qizdirishsiz yonuvchi aralashmaning o‘z-o‘zidan yonib ketishi. O‘z-o‘zidan alangalanish o‘z-o‘zidan yonishning alanga bilan davom etishi. Portlash – o’ta tez yonish ximiyaviy jarayonining bosim va energiya hosil qilish bilan o`tishi. Yonuvchi modda ma'lum xaroratda o‘zidan yonuvchi parlar ajratib chiqarishi natijasida muxit alangalanish ta'minlansa, bu harorati alangalanish harorati deb yuritiladi. Ba'zi bir, asosan organik moddalar (torf, qipiq, paxta, ba'zi bir ko’mir mahsulotlari, kora mollarning chiqindilari) o‘z-o‘zidan yonib ketish xususiyatiga ega.
Chunki bu materiallar g’ovak asosga ega bo’lganligi sababli oksidlanishi mumkin bo’lgan yuzasi juda katta bo’lganligidan, agar bu moddalar ochiq joylarda ma'lum miqdorda yig’ilib qolsa, ob- havo sharoiti ta'sirida qizib yonib ketadi. Korxonada yong‘in chiqishni oldini olish maqsadida, shu korxonada ishlab chiqarilayotgan maxsulot turi va undagi binolar konstruksiyasi tula o’rganib chiqiladi.
3.3. Ekstraktsiya zavodlarining xavfsizligi Ekstraktsiya zavodlarining xavfsizligi va ishonchliligi masalasi ikki qismga bo'linadi: mexanik ishonchlilik va texnologik ishonchlilik. ekstraktor bilan muammosiz ishlashga alohida e'tibor berilishi kerak. Barcha turdagi ekstragentlarni doimiy tekshirish talab qilinadi. Ishchi mexanizmning o'lchamiga muvofiqligini kuzatish kerak, ayniqsa ekstraktor ichida. Eskirgan qismlarni o'z vaqtida almashtirishni amalga oshirish lozim. Ekstraktorning tekshiruvlardagi Chastotasi uning dizayni turi va xususiyatlaridan kelib chiqqan holda aniqlanadi. odatda yiliga ikki marta ekstraktorlarni tekshirish lozim. Ekstraktorlarning asosiy texnologik muammosi – perkolatsiyaning yomonligi . Erituvchilarning chiqarilishi bosimining oshishi ehtimoli va drenajning etarli emasligi sababli butun tizimning ortiqcha yuklari paydo bo'ladi. Hozirda ekstraksiya zavodlarida kritik bosimdagi kuzatuv datchiklarini va favqulodda vaziyat kalitlarini o'rnatish juda muhim.
Ekstraktsiyaning portlash xavfsizligini ta'minlashga qo'yiladigan talablar:
1. Har bir yong'in xavfli ishlab chiqarish maydoni uchun qazib olish jarayonida maksimal darajaga ko'tarish choralari ko'zda tutilgan tarkibiga kiritilgan texnologik birliklarning portlash qobiliyatini pasaytirishu qazib olish ichidagi portlashlar va yong'inlarning oldini oladigan ustunlar, ishlab chiqarish xonalarida va tashqi qurilmalarda, chiqindilarga yonuvchan moddalar chiqindilarining oldini olish yoki cheklash darajasini pasaytirish uchun uskunani favqulodda bosimini pasaytirishda mumkin bo'lgan baxtsiz hodisalarning oqibatlari.
2. ekstraksiya zavodlarini yaratishda va ishlatishga zarar beruvchi muntazam va tasodifiy sabablarning oldini olish, uskunalarnio'rnatishning barqaror ishlashiga sharoit yaratiladi va barqaror ish saqlanadi
shu jumladan:
- elektr energiyasi, ekstraktorni suv bilan doimiy ta'minlanish, siqilgan havo;
- zarur xomashyo zaxirasini o'z vaqtida ta'minlash, materiallar va amaldagi me'yoriy hujjatlarga muvofiq ularning sifatini ham nazorat qilish hujjatlari;
3. flegmatizator (azot) ta'minoti tizimi bilan jihozlangan portlovchi aralashmalar o'z ichiga olgan va shakllantiruvchi texnologik uskunalar.
4. Ekstraksiya zavodlari avtomat bilan jihozlangan portlovchi parametrlarni kuzatish uchun datchiklar, favqulodda vaziyatlarning oldini olish uchun chegara qiymatlariga erishish va tizimni blokirovka qilish imkoniyati,
5. Jarayon paytida atrof-muhitni muhofaza qilish o'rnatish, turli xil qurilmalar masofadan atrof-muhitga chiqindilarni kamaytirishga yordam beradigan boshqaruv pulti bilan o'rnatiladi.
Masalan:
- portlash xavfi I toifadagi texnologik birliklar uchun - o'rnatish avtomatik yuqori tezlikda o'chirish yoki o'chirish vaqti 12 s dan oshmaydigan qurilmalar;
- portlash xavfi II va III toifadagi texnologik birliklar uchun masofadan boshqarish pulti bilan qulflash yoki o'chirish moslamalarini o'rnatish nazorat qilish va javob berish muddati 120 s dan oshmaydi;
Xulosa Molibden noyob va radioaktiv metallar sinfining qiyin eriydigan noyob metallar sinfiga kiradi. Bir qancha xususiyatlari hamda yuqori temperaturaga bardoshliligi tufayli hozirgi kunga kelib istiqbolli loyihalar tuzilmoqda va amalga oshirilmoqda. Molibdenit konsentratlari birlamchi xomashyo sifatida ferromolibden va kimyoviy birikmalari – molibden olti oksidini olishda qullaniladi. Oxirgisi kuyindidan olinadi – boyitmaning oksidlovchi kuydirish jarayonidan, xaydash yoki kimyoviy usulda (gidrometallurgik) qayta ishlash. Molibdenit gidrometallurgik oksidlash usullari yordamida parchalash mumkin, bunda asosan kuydirish qullaniladi.Qo`shimcha ravishda nitrat kislotasi bilan oksidlash, kislorod yordamida asosli va kislotali eritmalarni avtoklavda parchalash, eritmalarni natriy gipoxloriti yordamida oksidlash. Nitrat kislotasi bilan parchalash sanoat miqyosida qo`llaniladi. Ferromolibdenva turli tozalikdagi molibdenning kimyoviy birikmalari— molibden uch oksidi, paramolibdat ammoniy, molibdat natriy va molibdat kalsiy kabi moddalarni olish uchun molibdenit konsentrati asosiy xomashyo bazasi hisoblanadi. Korxonalarda qanday va qaysi modda olishdan qat’tiy nazar, awal molibdenit konsentratlari oksidlash va gidrometallurgik ishlov berish jarayonlari olib boriladi. Oksidlash jarayoni natijasida ko‘p aralashmalar kuyindi hosil qiladi. Hosil bo‘lgan kuyindidan molibden uch oksidi olish uchun foydalaniladi. Bu moddani olish uchun uchirish usuli yoki gidrometallurgik usul qo‘llaniladi. Hozirgi vaqtda molibden konsentratlarini parchalashda asosan gidrometallurgik usullar qo‘llanib kelinmoqda. Ularga quyidagi usullar kiradi:
1. Molibdenit minerallarini kislotalar bilan parchalash.
2. Molibdenit kislorod bilan ishqorli eritmalarini bosim ta’sirida
oksidlash.
3.Gipoxlorat natriyni ishqorli eritmasi bilan ishlov berish.
Kambag’al matochniy eritmadan molibdenni ajratib olish uchun ekstraksiya jarayoni qo’llaniladi. Shuningdek molibden suyuq organik fazadagi suvli eritmadan ajratib olinadi. Suvli eritmadagi molibden ionlari bilan bog’liqlikda anionalmashuvchi, kationalmashuchi yoki neytral organik ekstragentlar ishlatiladi. Nordon eritmalardan molibdenni ajratib olish uchun keng tarqalgan kationalmashuvchi ekstragent di-2-etilgeksilfosfor kislotasidan foydalaniladi. Ishni olib boorish maqsadida organik ekstragent fazalarni fizik xususiyatga organik suyuq moddani eruvchida yaxshi erishi, suv bilan aralashmasligi kerak. Di-2-etilgeksilfosfor kislotasi bevosita kerosinda eriydi. Ekstraksiya balki bir pog’onali, ko’p pog’onali qarama-qarshi ko’p pog’onali va boshqa sxemalari qo’llaniladi.
