Navoiy davlat pedagogika instituti "tasdiqlayman"

9.4. Tadqiqotning ob’ekti va predmeti 
Ishda tadqiqot ob’ekti va predmetini to’g’ri aniqlash muhim ahamiyatga ega. 
Tadqiqot ob’ektini tanlashda, quyidagi savolga javob berish kerak: Nima qaralapti? 
Predmet esa, qarash jihatlarini belgilaydi, ob’ektning qaysi elementlari qaralayotganini 
ko’rsatadi, ya’ni mazkur tadqiqotda ob’ektning qanday yangi munosabatlari, xossalari, 
funksiyalari qaralayotganini ko’rsatadi. Masalan, agar sizni o’quvchilar tomonidan fizik 
tushunchalarni o’zlashtirish muammosi qiziqtirsa, unda: 
Tadqiqot ob’ekti – fizika o’qitish jarayoni. 
Tadqiqot predmeti – o’quvchilarda fizik tushunchalarni shakllantirish metodikasi. 
Tadqiqotning ob’ekti va predmetini aniqlashning boshqa varianti ham mavjud 
bo’lib, u quyidagicha: 
Tadqiqot ob’ekti – o’quvchilarni o’qitish jarayonida, ularda ilmiy tushunchalarni 
shakllantirish. 
Tadqiqot predmeti – o’quvchilarda ilmiy tushunchalarni shakllantirishda mashqlar 
tizimining roli. 
Aniq tadqiqotning maqsadi. 
Tadqiqotning maqsadi – natijalar to’g’risidagi tasavvurdir. Inson o’z oldiga maqsad 
qo’yib, u qanday natija olishni va natija qanday bo’lishini tasavvur qiladi. Tadqiqot 
maqsadi, uning predmetiga mos bo’lishi kerak. Agar tadqiqotning predmeti sifatida, 
o’quvchilarda ilmiy tushunchalarni shakllantirish metodikasi belgilansa, tadqiqot 
maqsadi bo’lib, tushunchalarni shakllantirish qonuniyatlarini va ularni o’quvchilar 
tomonidan o’zlashtirish sifatini oshirishga qaratilgan pedagogik shart-sharoitlar 
hisoblanadi. 
Agar tadqiqot predmeti sifatida, o’quvchilarda ilmiy tushunchalarni shakllantirishda 
mashqlar tizimining roli olingan bo’lsa, tadqiqotning maqsadi quyidagicha bo’ladi: 
ilmiy tushunchalarni o’zlashtirish sifatini oshirishga imkon yaratuvchi mashqlar tizimini 
ishlab chiqish. 

---

135 
Maqsaddan kelib chiqib, tadqiqot vazifalari aniqlanadi, ular maqsadga erishish 
uchun nimalar qilish kerakligini aks ettiradi. Vazifani to’g’ri qo’yilishi va ularning 
ketma-ketligi, tadqiqot mantiqini belgilaydi.