Navoiy davlat pedagogika instituti "tasdiqlayman"

Oldindan bilish metodining
mohiyati quyidagicha. Tahlil qilinayotgan ishning 
natijalari savollar orqali ifodalanadi va ekspertlarga taqdim qilinadi. Ekspertlar berilgan 
savollarga go’yoki ish natijalarini oldindan bilganday javob berishadi. Ekspertlarning 
javoblari bilan natijalarni baholash xulosalari mos kelsa, baholash natijalari ayon 
bo’ladi. Metodning boshqa varianti ham mavjud: ekspertlarga tadqiqotchi o’z oldiga 
qo’ygan vazifalar masala tarzida beriladi. Ularning javoblariga qarab, tadqiqot 
xulosalarining yangiligi aniqlanadi. 
Ilmiy-pedagogik tadqiqotlarning nazariy va amaliy
ahamiyatini aniqlash metodlari 
Fundamental tadqiqotlarning nazariy ahamiyatini aniqlash uchun muallif quyidagi 
savollarga javob berishi kerak: 
1.
Ishda qanday nazariy xulosalar olingan? 
2.
Olingan xulosalar bilimning qaysi turiga tegishli? 
3.
Olingan xulosalar nazariyaga qanday o’zgartirishlar kiritadi? 
4.
Ishning natijalari qanday darajad: umumpedagogik, predmetli, xususiy muammoli 
ahamiyatga ega? 
5.
Tadqiqot natijalari amaliy ishlarga qanday istiqbol ochadi? 
Ekspertlar, muallifning javoblarini tahlil qiladi va fundamental tadqiqotning nazariy 
ahamiyati to’g’risida xulosa chiqaradi. Ekspert metodi bilan baholashda 4 qirra hisobga 
olinib, ularning har biri standart fikrlar asosida u yoki bu sifat darajalarni ifodalaydi. 
Ekspertlar har bir qirradan ushbu ishga mos alternativani tanlab oladi (1-jadvalga 
qarang). 
SHunday yo’l bilan olingan ekspertlarning baholari umumiy xulosaga kelishda, bir-
biriga mos keladi. YAkuniy xulosa chiqarish uchun, oldindan ekspertlar bergan baho 
bilan fundamental ilmiy-pedagogik tadqiqotning nazariy ahamiyatini tayanch variantdan 
olingan baho bilan taqqoslab chiqariladi. 
Quyida qirralarning formulalari keltirilgan bo’lib, ular ilmiy-pedagogik tadqiqotning 
nazariy ahamiyatini turlicha tavsiflaydi. 

---

124 
Nazariy ahamiyati juda yuqori bo’lsa: 
A
4
B
4
V
4
G
1
; A
4
B
4
V
4
G
2 
Nazariy ahamiyati yuqori bo’lsa
A
3
B
3
V
3
G
2
; A
4
B
3
V
3
G
2
; A
2
B
4
V
3
G
1
; A
3
B
4
V
3
G
1
Nazariy ahamiyati qoniqarli bo’lsa: 
A
2
B
2
V
2
G
2
; A
2
B
3
V
2
G
2
; A
3
B
2
V
2
G
2
; A
2
B
3
V
2
G
1
Nazariy ahamiyati past bo’lsa: 
A
1
B
1
V
1
G
4
; A
1
B
1
V
1
G
4
; A
2
B
1
V
1
G
4
; A
1
B
2
V
1
G
4
. 
Amaliy ilmiy-pedagogik tadqiqotlarning amaliy ahamiyatini aniqlashda quyidagi 
savollarga javob berish kerak: 
1.
Ishda qanday xulosalar, takliflar va tavsiyalar olingan? 
2.
Muallifning takliflari mavjud tavsiyalardan nimasi bilan farqli? 
3.
Qaysi kategoriya xodimlar tadqiqot natijalarini amaliyotda qo’llashga 
qiziqishadi? 
4.
Olingan natijalarni joriy qilish ko’lami qanday? 
5.
Olingan natijalarni qaysi sohalarga qo’llash mumkin? 
6.
Tadqiqot natijalarini joriy qilishga tayyorligi qanday? 
7.
Olingan natijalarni amaliyotga joriy qilishning ijtimoiy-iqtisodiy samarasi 
qanday? 
Amaliy ilmiy-pedagogik tadqiqotlarning amaliy ahamiyatini aniqlash uchun ekspert 
metodi bilan baholashning 5 qirrasi ishlatiladi. Ekspert muallifning javoblarini tahlil 
qilib, ushbu ishga mos keladigan alternativ javoblarni tanlaydi (2-jadvalga qarang). 
Ekspertning shaxsiy baholari umumiy xulosa chiqarish uchun o’zaro mos keladi. 
Amaliy ilmiy-pedagogik tadqiqotning amaliy ahamiyati to’g’risidagi umumiy xulosa, 
qirralar formulasi bilan tayanch variant natijasini solishtirish orqali chiqariladi. 
Amaliy ahamiyati juda yuqori bo’lsa: 
A
4
B
4
V
4
G
4
D
3,4
; A
3
B
3
V
3
G
3
D
3,4
; A
3
V
4
V
3
G
3
D
3
Amaliy ahamiyati yuqori bo’lsa: 

---

125 
A
3
B
3
V
3
G
3
D
3
; A
3
B
2
V
3
G
3
D
3
Amaliy ahamiyati qoniqarli bo’lsa: 
A
2
B
2
V
2
G
2
D
3,4
; A
2
B
1
V
2
G
2
D
2,3
Amaliy ahamiyati past bo’lsa: 
A
1
B
1
V
1
G
1
D
1,2
; A
2
B
2
V
2
D
1,2