Navoiy davlat pedagogika instituti "tasdiqlayman"

9.2. Pedagogik tadqiqotning asosiy maqsadi, 
shaxsni o’qitish, tarbiyalash va 
rivojlantirishga taalluqli ob’ektiv qonuniyatlarni topishdan, o’quv-tarbiyaviy ishlar 
amaliyotidagi ma’lum qonunlarni ongli va maqsadga muvofiq qo’llashdan iborat. 
Tadqiqot maqsadini aniqlashda tadqiqotchi ta’limning muvaffaqiyatini belgilovchi 
quyidagi ob’ektiv va sub’ektiv omillarni hisobga olishi kerak: 
● shaxsni va jamiyatni bilimga ehtiyojini; 
● o’quvchilarning shaxsiy sifatlarini; 

---

133 
● o’qitish mazmunini; 
● o’qitish metodlari va vositalari, o’quv mashg’ulotlarini tashkil qilish shakllarini; 
● darsliklar, o’quv qo’llanmalar, o’quv-metodik majmualarning(elektronli bilan 
birgalikda) mavjudligini; 
● professor-o’qituvchilar, tarbiyachilarning salohiyatini, ularni tayyorlashning 
kasbiy-metodik darajasini; 
● moddiy-texnik bazani; 
● yangi axborot texnologiyalarni hisobga olgan holda, ommaviy axborot 
vositalarining ta’sirini; 
● oilani;
● atrof muhitni (tabiiy-ijtimoiy, iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan holda) hisobga 
olish kerak. 
Tadqiqot muammosi.
Muammo 
(grekcha – to’siq, qiyinchilik, masala) – hal qilinishi muhim nazariy va 
amaliy ahamiyatga ega bo’lgan, bilish jarayonida yuzaga keladigan ob’ektiv savollar 
yoki ularning yaxlit majmuasidir. 
Muammo – “bilmaganini bilish”, ya’ni tadqiq qilinayotgan ob’ektga tegishli 
nazariyadagi “oq belgilar”ning mavjudligini bilishdir. Ular amaliy va ilmiy 
muammolarga ajratiladi. 
Amaliy muammo
– amaliy faoliyatdagi mavjud ziddiyatlardir. Har qanday ziddiyat 
ham ilmiy ma’noda muammoni yuzaga keltirmaydi. Ayrim amaliy ziddiyatlarni hal 
qilish yangi ilmiy bilimlarni talab qilmaydi. 
Ilmiy muammo – 
amaliyotning talabi bilan 
nazariya orasidagi ongli ziddiyatni ifodalaydi va bularga javob berish uchun 
nazariyaning imkoniyatlarini chegaralanganligini (to’la bo’lmagani uchun) ifodalaydi. 
Har qanday tadqiqotning asosida ilmiy muammo yotadi. Agar ilmiy muammo 
bo’lmasa, ilmiy tadqiqot ham bo’lishi mumkin emas. Muammoli vaziyat tadqiqotni 
harakatlantiruvchi kuchi, muammo – tadqiqotning boshlang’ich nuqtasidir. 
Muammo tadqiqot mavzusida o’z aksini topishi kerak. Mavzu u yoki bu jihatdan 
fandagi yutuqni, odatdagidan yangiga harakatni, yangi bilan eski orasidagi 
to’qnashishlarni aks ettirishi zarur. 

---

134 
Mavzuning dolzarbligini asoslash – boshqa ish. Tadqiqot shunda dolzarb deyiladi, 
agarda ushbu ilmiy yo’nalish dolzarb bo’lsa, hamda mavzu ham quyidagi ikki jihat 
bo’yicha: uning hal qilinishi, birinchidan, amaliyotning ehtiyojiga javob bersa; 
ikkinchidan, hozirgi paytda ushbu dolzarb ilmiy masalani hal qilishning ilmiy 
vositalariga ega bo’lmasa ham, fandagi bo’shliqni to’ldirsa.