Navoiy davlat pedagogika instituti tarix fakulteti “milliy g’oya, ma’naviyat asoslari va huquq ta’limi” kafedrasi

Литература 
1. Каримов И.А. Энг асосий мезон – ҳаёт хақиқатини акс эттириш. – Т.: Ўзбекистон, 
2009. – Б. 5–6.
2. Жураев Н. Тарих фалсафасининг назарий асослари. – Т.: Маънавият, 2008. – Б. 
397–398.
3. Расулов А. Глобал жараёнлар ва маънавият // Ж. Ўзбекистан матбуоти. – Тошкент, 
2008. – № 5–6. – Б. 8–9.

---

39 
4. Ўзбекистон Республикасининг «Ахборотлаштириш туғрисида» ги қонуни. 
Ахборот ва ахборотлаштиришга оид норматив-хукукий хужжатлар тўплами. Т.: 
«Адолат», 2008. – 50 б. 
 
 
БУГУНГИ ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙ ДУНЁҚАРАШИНИ 
ШАКЛЛАНТИРИШДАГИ МУАММОЛАР ВА УЛАРНИНГ ЕЧИМЛАРИ 
Савриев Жасур Фахриддинович 
Кармана туман касб-ҳунар мактаби
директори, мустақил тадқиқотчи
Бугунги кунда глобаллашув шароитида дунё мамлакатлари барча соҳаларда, 
барқарор тараққиёт йўлида ўзларининг ўринларига эга бўлиб бормоқда. Албатта, бунда 
ҳар бир давлатнинг табиий ва иқтисодий омиллари билан бирга. инсон омили, 
жумладан, ёш авлодларни тарбиялаш, шарт-шароитлар яратиш, уларнинг интеллектуал 
салоҳиятидан самарали фойдаланиш муҳим. Давлат ва жамият бошқарувида ҳам, 
бизнесни тараққий эттиришда ҳам, умуман, барча соҳа ривожида салоҳиятли ёшнинг 
алоҳида ўрни бор. Сабаби, улар жамият учун “янги қон” вазифасини ўтайди. Янгидан-
янги ташаббус-ғояларни илгари суриш, замонавий иш юритиш услубларини жорий 
қилишда ана шу қатлам йигит - қизларнинг нуқтаи назари ва саъй-ҳаракатлари алоҳида 
аҳамият касб этади. Дунё миқёсида 1,8 миллиард ёш авлод вакиллари бор. Жумладан, 
Ўзбекистон аҳолисининг деярли тенг ярмидан кўпроғини ёшлар ташкил этади. 
Глобаллашув феномени замонавий дунёда нафақат иқтисодиёт ва хусусий секторни, 
балки сиёсий ва ижтимоий жабҳаларда ҳам ўз аксини кўрсатмоқда. Ҳозирги кунда янги 
маълумотлар ҳаётимизнинг иқтисодий ҳамда ижтимоий трансформация жараёнида 
муҳим аҳамиятга эга бўлиб қолмоқда. Глобаллашувнинг асоси ҳам айнан шу 
маълумотларни қабул қилиш, ўзлаштириш, таҳрир этиш ва узатишдан ташкил топган. 
Ёшлар ҳар қандай жамиятнинг ажралмас қисмидир ва глобаллашув даврида 
авваламбор унинг муаммолари биринчилардан бўлиб юзага чиқади. Инсониятнинг 
глобал муаммолари, глобаллашувнинг реал жараёнлари ва шаклларини аниқлашда, 
биринчи навбатда, ёшлар параметри туради. Aйнан ёшлар иқтисодий ва ижтимоий 
томондан азият чекадилар ва можаролар марказига бориб қолишлари мумкин. Aввало, 
ёшлар янгиланиб бораётган дунёвий этикани пухта эгаллаб, унинг асосида яшашни 
ўрганишлари керак. Мустақил ҳаётга кириб келаётган ёшларимиз тинчлик 
маданиятини англашлари ва тушуниб етишлари, глобализация жараёнига ижтимоий 
масофадан қарашлари муҳимдир
27
. Юртимизда бошланган барча эзгу ишлардан 
кўзланган асосий мақсад – давлатимиз салоҳиятини ошириш, халқимиз фаровонлигини 
таъминлаш, озод ва обод Ватан пойдеворини мустаҳкамлаш, баркамол авлодни вояга 
етказишга қаратилган. Ёшларимизнинг ўқиб-ўрганиб, замонавий илмларни эгаллаб, 
соғлом ва маънавий етук авлод бўлиб вояга етиши йўлида кенг кўламли ишлар амалга 
оширилиб, зарур шароитлар яратилмоқда. Ҳар йили миллатимиз ёшларининг келажак 
равнақини ўйлаб ҳамда ёшларимизнинг эҳтиёжидан келиб чиққан ҳолда замонавий 
таълим даргшҳлари, мактаб ва касб-ҳунарга ўргатадиган мономарказлар қурилмоқда, 
улар энг сўнгги русумдаги ўқув-лаборатория жиҳозлари билан таъминланмоқда. 
Шундай экан, давлатимиз фарзандларимиз истиқболи учун муттасил қайғураётган бир 
27
Дунё глобаллашув жараёни ва Ўзбекистон ёшлари- мавзусидаги онлайн халқаро ёшлар илмий-амалий ва 
назарий конференцияси мақолалар тўплами.-Тошкент.: Инновацион ривожланиш нашриёт-матбаа уйи-2020.Б.4. 

---

40 
пайтда “глобаллашув” баҳонаси остида тарбияни издан чиқарувчи, маънавиятини 
кемирувчи ҳар қандай ёт таъсирлардан ёшларимизни ҳимоя қилиш, дунёда кечаётган 
ахборот таҳдидига қарши ёшларимизда соғлом иммунитетни шакллантириш, 
огоҳликни бир дақиқа бўлсин қўлдан бой бермаслик – бугун сув ва ҳаводек энг муҳим 
заруратга айланган. Дунё глобаллашув жараёни ва Ўзбекистон ёшлари глобаллашув 
тушунчасига аксарият ҳолларда инсоннинг жамият моддий, маънавий, хўжалик 
соҳаларидаги ўзгартирувчилик фаолияти ва унинг якунлар сифатида қаралади. 
Ҳозирги кунда глобаллашув тўғрисида кўплаб фикирлар мавжуд. Абу Наср Форобий 
фикрича “ҳар бир инсон табиатига кўра олий даражадаги етукликка эришиш учун 
курашади. Бундай етукликка шаҳар жамоаси орқали эришилади”. Америкалик 
профессор С. Хантингтон “глобаллашув” тушунчасини “ривожланган” маъносида 
қабул қилишни таклиф қилади
28
. Аслида глобаллашувнинг туб моҳиятига эътибор 
берсак у қандайдир утопик қарашлар самараси эмаслиги ҳам, ёки реакцион руҳдаги 
жангари-фантастик ёндошишлар маҳсули эмаслиги ҳам аниқ кўринади. Иқтидорли 
ўқувчилар билан ишлаш тажрибамизга таяниб айта оламизки, ёрқин иқтидорлилик ёки 
талант субъектнинг “ички” интеграция жараёни тезкорлиги, унинг қизиқишлар кўлами 
кенглигига бевосита боғлиқ. Бу эса ўз навбатида боланинг ахборот олиш эҳтиёжини 
янада оширади. Ушбу ахборотларни бола интеллектуал мулк сифатида тасниф эта 
олиши, ўз қизиқиш доираси асосида салбий ахборот хуружидан ижобийларини ажрата 
олиши керак. Бизга маълумки, иқтидорли ўқувчиларнинг ўз имкониятларидан келиб 
чиққан ҳолда қизиқишлар доираси жуда кенг. Боланинг қизиқиши ва мақсадли 
эркинлигини чегаралаш, унга эътиборсизлик кўрсатиш иқтидорнинг сўнишига олиб 
келади. Аксинча, боланинг шахсий фаолияти кўламини кенгайтиришга имкон бериш 
ундаги иқтидорни янада фаоллаштиради, янги-янги нишоналар куртак бера бошлайди. 
Айни вақтда, уларга бериладиган ахборот тизими имкониятларини миллий 
манфаатларни ҳимоялаш ва ривожлантириш, шунингдек, глобал ахборот маконида 
давлатнинг манфаатларини амалга ошириш ва ўз билим савиясини ривожлантириш 
учун қулай шароит яратиш йўлида фойдаланишга ўргатиш жуда муҳим ҳисобланади. 
Шу билан бирга уларни турли ахборот таҳдидларидан ҳимоялаш ҳам муҳим аҳамият 
касб этади. Ахборот таҳдиди шундай бир универсал характерга эгаки, унинг барча 
бошқа соҳаларга жиддий салбий таъсир қилиш имконияти бор: шахс дунёқарашига, 
жамият барқарорлигига, давлат тинчлигига, жамоатчилик фикрини чалғитишга ва охир 
оқибатда ҳар бир мамлакатнинг маънавий, сиёсий, иқтисодий, маданий юксалишига 
ҳам. Ахборот таҳдидларга қарши курашнинг самарали йўлларидан бири – мамлакат 
ўзини - ўзи ахборот билан таъминлаши зарур. Албатта, бундай ахборот тўлиқ, сифатли 
ва ҳаққоний бўлиши шарт, акс ҳолда ёшлар янада хорижий манбаларга мурожаат 
этадилар ва бунга ҳеч ким тўсқинлик қилолмайди. Мана шундай тўлиқ ахборотларни 
ва ёшлар учун муҳим манбааларни давлатимизнинг иқтидорли ёшлари яратадилар. Шу 
ўринда айтиб ўтишимиз керакки, давлатимиз томонидан ҳам бу борада эътиборга 
молик ишлар амалга оширилмоқда. Яъни қонун доирасида вазифаларнинг бажарилиши 
ва ваколатларнинг белгиланиши,ушбу таъкидларнинг аниқ далили бўлиши мумкин: 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1994 йил 23 апрелдаги “Республика 
“Маънавият ва маърифат” жамоатчилик марказини ташкил этиш тўғрисида”ги ПФ-
842-сонли, 1999 йил 3 сентябрда эса “Республика Маънавият ва маърифат кенгашини 
қўллаб-қувватлаш тўғрисида”ги ПФ - 2385-сонли фармонлари, 2006 йил 25 августдаги 
28
Шовкатов Ш.Ш. “Глобаллашув ва инсон алоқадорлиги истиқболлари.// Дунё глобаллашув жараёни ва 
Ўзбекистон ёшлари- мавзусидаги онлайн халқаро ёшлар илмий-амалий ва назарий конференцияси мақолалар 
тўплами.-Тошкент.: Инновацион ривожланиш нашриёт-матбаа уйи-2020. 

---

41 
“Миллий ғоя тарғиботи ва маънавий маърифий ишлар самарадорлигини ошириш 
тўғрисида”ги ПҚ-451-сонли қарорининг қабул қилиниши, 2008 йилнинг эса “Ёшлар 
йили” деб эълон қилиниши ва бу йўналишда Давлат дастурининг қабул қилиниши 
жуда аҳамиятлидир. Тарихимизга назар ташлайдиган бўлсак, энг билимга бой, илмий 
нуқтаи назардан асосланган ахборотлар манбаини буюк иқтидор эгалари, қомусий 
олимларимиз бизгача етказиб беришган. Шу нуқтаи назардан тарихимиз илм-фан, дин, 
санъат соҳасида юртимизда етишиб чиққан алломалар бутун дунёга донг таратганидан 
гувоҳлик беради. Абу Наср Форобий жаҳон фалсафаси ривожига сезиларди ҳисса 
қўшган бўлса, Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Замаҳшарий, Хоразмий, 
Мирзо Улуғбек сингари алломаларимиз жаҳон фанини янги поғоналарга кўтаришди. 
Исмоил Бухороий, Ат Термизий, Мотуридий, Абдуҳолиқ Ғиждувоний, Баҳовуддин 
Нақшбандий, Нажмиддин Кубро, Аҳмад Яссавийлар эса ҳадис, калом, фикҳ илмлари ва 
тасаввуфда порлоқ юлдузлар ҳисобланишади. Амир Темур ва Мирзо Бобурнинг 
ҳарбий санъати нақадар юксаклигини бутун жаҳон эътироф этган. Бундан кўринадики, 
буюк аждодларимиз ҳам ўз замонасида жуда катта иқтидор соҳиблари бўлишган. 
Тарихимизга назар ташлайдиган бўлсак, энг билимга бой, илмий нуқтаи назардан 
асосланган ахборотлар манбаини буюк иқтидор эгалари, қомусий олимларимиз бизгача 
етказиб беришган. Шу нуқтаи назардан тарихимиз илм-фан, дин, санъат соҳасида 
юртимизда етишиб чиққан алломалар бутун дунёга донг таратганидан гувоҳлик 
беради. Абу Наср Форобий жаҳон фалсафаси ривожига сезиларди ҳисса қўшган бўлса, 
Абу Райҳон Беруний, Абу Али ибн Сино, Замаҳшарий, Хоразмий, Мирзо Улуғбек 
сингари алломаларимиз жаҳон фанини янги поғоналарга кўтаришди. Исмоил 
Бухороий, Ат Термизий, Мотуридий, Абдуҳолиқ Ғиждувоний, Баҳовуддин 
Нақшбандий, Нажмиддин Кубро, Аҳмад Яссавийлар эса ҳадис, калом, фикҳ илмлари ва 
тасаввуфда порлоқ юлдузлар ҳисобланишади. Амир Темур ва Мирзо Бобурнинг 
ҳарбий санъати нақадар юксаклигини бутун жаҳон эътироф этган. Бундан кўринадики, 
буюк аждодларимиз ҳам ўз замонасида жуда катта иқтидор соҳиблари бўлишган. 
Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, биз ижтимоий-гуманитар соҳада фаолият олиб 
бораётган педогог-ходимлар, жамоатчилик вакиллари, махалладаги масъуллар, диний 
уламолар ва соҳага алоқадор бўлган бошқа ташкилотлар бугун ёшларимизни 
глобаллашув шароитда уларни тўғри таълим тарбия олишлари учун мафкуравий 
соғлом иммунитетини шакллантиришимиз, огоҳликни бир дақиқа бўлсин қўлдан бой 
бермаслик ва тарғиботни кучайтиришимиз бу давр талаби эканлигини ҳис 
қилмоғлигимиз даркор.