Namangan muhandislik qurilish instituti «qurilish materiallari, buyumlari va konstruksiyalarini ishlab chiqarish»

6-ma’ruza:
Issiqlik o’tkazuvchanlik. Konvektsiya. 
 
Reja 
1.
Konvektiv issiklik almashinuvi 
2.
Nurlanishda issiklik almashinuvi 
3.
Issiklik ishlov berish tugrisida tushuncha. 
4.
Issiklik kurilmalari, material va issiklik balanslari 
5.
Issiklik va massa almashinuv asoslari to’g’risida tushuncha 
6.
Kurilishda va issik nam ishlov berishda tashqi issiq va massa almashinuvi 
Issiqlik almashinuvi nazariyasi orqali issiqlikning almashinuvi va issiqlikning 
uzatilishi o’rganiladi. 
Mexanik ish bajarmasdan jismlar bilan atrofdagi muhit orasida ichki 
energiyaning almashishiga issiqlik almashinuvi deb ataladi. Issiqlik almashinish 
xodisalari asosan uch xil yo’l bilan amalga oshadi. 
1.
Issiqlik o’tkazuvchanlik 
2.
Konvektiv issiqlik almashinuvi 
3.
Nurlanishda isiklik almashinuvi. 
Issiqlik o’tkazuvchanlik deb, 
modda molekulalari va boshqa zarralarning 
tartibsiz (xaotik) harakati sababli moddaning bir qismidan ikkinchi qismiga ichki 
energiyaning uza- tilishi jarayoniga aytiladi. 
Konvektsiya deb, 
notekis isitilgan suyuqlik yoki gaz qatlamlarining og’irlik kuchi 
ta’sirida siljishi sababli sodir bo’ladigan issiqlik almashinuv jarayoniga aytiladi. Ma- salan: 
binolarni isituvchi sistemalarda issiqlik tashuvchining harakati
. 
Nurlanish deb, 
jismlar ichki energiyasining nur chiqarish yo’li bilan uzatish 
jarayo- niga aytiladi. 
Issiqlik o’tkazuvchanlik yo’li bilan issiqlik almashinishi asosan qattiq jismlarda 
uchraydi. 
Konvektsiya 
- issiqlik almashinishi hamma vaqt issiqlik o’tkazuvchanlik bilan 
birga sodir bo’lganda bunday issiqlik almashinuviga konvektiv issiqlik almashish deb 
ataladi. 
Konvektiv issiqlik almashinuvi ikki xilda bo’ladi: 
A) Majburiy (sun’iy) 
B) Erkin (tabiiy) 
Agarda ishchi jismlarda issiqlik almashinishi majburiy ravishda (nasoslar, venti- 
lyatorlar, kompresorlar yordamida) sodir etilsa, bunday issiqlik almashishiga 
majburiy issiqlik almashish deb aytiladi. 
Agarda issiqlik almashish moddalar isitilganda zichligi farqiga qarab almashsa, 
bunday issiqlik almashishga erkin issiqlik almashish deb aytiladi. 
Nurlanishda issiqlik almashuvi uch pog’onada sodir bo’ladi. Jism ichki 
energiyasining elektoromagnit to’lqinga aylanishi, elektoromagnit to’lqinlarining 
atrof muhitga tarqalishi, nurlanish energiyasining jismga yutilishi. 
Issiqlik almashinuvi uch turining birga sodir bo’lishiga qiyin holatdagi issiqlik 
almashishi deb ataladi. 

---

Issiqlik almashishi jarayoni jismlar ichki haroratining taksimlanishiga 
bog’liqdir. SHuning uchun issiqlik almashishni o’rganishda haroratlar maydoni 
va haroratlar chearasi tushunchasiga ega bo’lishimiz kerak. 
1.