59
1. Maxmudova N.A., Yunusov J.Ya. Uchebnoe posobie.
Teplotexnika i
teplotexnicheskie oborudovanie. TASI. Tashkent 2005.
2.
Peregudov V. V.
«Teplotexnika i teplotexnicheskoe oborudovanie» M.:
Stroyizdat
,
1990.
3. Maxmudova N. A. Issiklik texnikasi va issiklik texnikasi uskunalari. Ukuv
kullanma TAKI. Toshkent 2012.
11-ma’ruzalar: Kuydirishning nazariy asoslari. TSement klinkerining kuydirish
jarayoni
1. Kuydirishning nazariy asoslari.
2. TSement olish uchun xom ashyolar tarkibi.
Tayanch so’zlar: Kuydirish, TSement, Xom ashyo, Alit, Belit, Selit.
Portlandtsement bu klinkerni mayda kilib tuyib olingan maxsulotdir. Klinker xom
ashyo aralashmasini (75% SaSO
3
– oxaktosh va 25% gil tuprok)
pishgunicha kizdirib,
tarkibida kalьtsiy silikat (70…80%), alyuminat va alyumoferrit fazalari (20…30%) xosil
bulgandagi donador maxsulotdir. Maydalab tuyish vaktida klinkerga 3…5% mikdorida
gips kushiladi.
TSementga suv kushib aralashtirilgan vaktda tarkibidagi gips suvda eriydi. TSementni
suv bilan uzaro birikish jarayonida (gidratatsiya vaktida) gips
uch kalьtsiyli alyuminat
bilan boglanib 3CaO
Al
2
O
3
3CaSO
4
31N
2
O
– gidrosulьfoalyuminat kalьtsiy deb
ataladigan yukori sulьfatli kurinishga ega bulgan, tabiy etringitga
uxshash mineralga
aylanadi. Gidrosulьfoalyuminatni xosil bulishi tsementni kotishini 3-5 soatga
sekinlashtirishga imkon beradi.
Xom ashyo. Portlandtsement olish uchun tarkibida kalьtsiy karbonat va alyumosilikati
kup bulgan xom ashyo ishlatiladi. Bularga oxaktosh yoki bur va giltuprok jinslari va
tarkibida karbonat va alyumosilikati kup bulgan oxakli mergellar kiradi.
Uzbekistondagi tsement zavodlarida xom ashyo sifatida asosan oxaktosh va giltuprok
ishlatiladi.
Klinkerning kimyoviy tarkibi, massa buyicha % xisobida kuyidagichadir:
SiO
2
– 20…24; Al
2
O
3
– 4…7; Fe
2
O
4
– 2…6; CaO – 62…68.
Ularni umumiy mikdori 95 – 97% bulishi kerak.
Ilgari aytilganida gidravlik
boglovchi moddalar xam xavoda, xam suvda kotish
xususiyatiga egadir. Bularga portlandtsement va uning turlari,
xamda gidravlik oxak
kiradi. Bulardan tashkari shlaklar kullar, tabiiy tog jins va moddalari asosida olingan bir
kancha gidravlik boglovchi moddalar xam kiradi.
Bu boglovchi moddalar
tarkibida kalьtsiy silikat, kalьtsiy alyuminat va kalьtsiy
ferritlarni borligi, ularga gidravlik xossalarini beradi.
Portlandtsement ishlab chikarish.
Portlandtsement ishlab chikarish texnologiyasi asosan xom ashyo tayyorlash, uni
kuydirib pishirish (klinker olish) va tuyib kukun shakliga keltirishdan iborat.
Portlandtsement ishlab chikarishni ikki xil usuli mavjud – xul va kuruk. Xul
usulda xom
ashyolar maydalangandan sung, ularni tegirmonlarda suv bilan birga tuyiladi. Bunda
60
tarkibida 35…45% suv bulgan okuvchan massa – shlam xosil buladi.
Kuruk usulda xom
ashyo kuritilib, sung tuyiladi.
Portlandtsementni xul usul buyicha ishlab chikarayotganda asosiy texnologik
operatsiyalarni kay tartibda bajarish sxemasi kuyidagicha buladi:
Kuruk usulda pishirish uchun xul usulga karaganda yokilgan 30…40% kam sarflanadi.
TSement ishlab chikarishda, ma’lumki tsement narxini 28-30%
yokilgan narxi tashkil
kiladi. Bundash tashkari, kuruk usulda tsement ishlab chikarishda kuvvati 6000…10000
t/sutkaga teng bulgan pechlar kurish imkoni bor.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.
1. Maxmudova N.A., Yunusov J.Ya. Uchebnoe posobie. Teplotexnika i
teplotexnicheskie oborudovanie. TASI. Tashkent 2005.
2.
Peregudov V. V.
«Teplotexnika i teplotexnicheskoe oborudovanie» M.:
Stroyizdat
,
1990.
3. Maxmudova N. A. Issiklik texnikasi va issiklik texnikasi uskunalari. Ukuv
kullanma TAKI. Toshkent 2012.
Do'stlaringiz bilan baham: