Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
229 
olishda ham ishlatiladi. Ichimlik suvida ftorning miqdorida 1-15 mg/ml ni tashkil etishi
kerak.
Odam organizmida 2,6 g gacha ftor bo’ladi. Xlor so’zi yunoncha “xloros”
sarg’ish-yashil degan ma’noni anglatadi. U 1774-yili aniqlangan. Xlor aktiv element
bo’lganligi tufayli faqat birikmalar holida uchraydi. Xlorning sanoat miqyosida
olinishi KCl va NaCl ning suvdagi eritmasini elektroliziga asoslangan. Odam
organizmida 0,029 kg xlor bo’ladi. Brom- yunoncha “bromos” yomon hidli demakdir. 
Bromni birinchi bo’lib 1826 yilda J. Balar tomonidan aniqlangan. U asosan bromidlarga
xlor ta’sir ettirib olinadi. O’tkir xidga ega bo’lib, zaharlovchi moddadir. 
Labaratoriyalarda oksidlovchi sifatida ishlatiladi.
Yod davriy jadvaldagi 53-element bo’lib, qattiq agregat holatga ega. U tibbiyotda,
farmasevtikada, shisha ishlab chiqarishda , kimyo sanoatida ishlatiladi. Yod
yetishmasligi tufayli buqoq va boshqa kasalliklar rivojlanib ketadi. Uni 1811-yilda
Kurtua tomonidan aniqlangan. Bir necha yillardan so’ng, uni mustaqil element
ekanligini Bey-Lyussak isbot qilgan, nom bergan. Dengiz suvlarida yod dengiz
karami bo’lgan – laminariyadaginga nisbatan kam uchraydi.
4.
Galogenlar oilasi vakillarining tashqi energetik qavati ns
2 
np
5
ko’rinishdadir. Xlor atomidagi zarrachalarning qaysi birining massasi og’irroq?
5.
Odam organizmida taxminan 2,6 * 10
-3
kg ftor bo’ladi.
6.
Odatda xlor Cl
2
tuzilishda ya’ni molekulyar ko’rinishda uchraydi.
7.
Ftorning izotopi bo’lgan Florin-19 magnit maydonga juda sezgir, shuning 
uchun magnit aks-sadoni ko’rishda ishlatiladi. 
8.
Brom so’zi grekcha qo’lansa hidli degan ma’noni anglatadi. 
9.
Fluorit yunoncha kuydiradigan degan ma’noni anglatadi.
10.
Odam organizmida 2,9 * 10
-2 
kg xlor bor.
11.
Xlor ham Mn, Mo, Ba va O
2 
elementlarini kashf qilgan olim K. Sheele
tomonidan aniqlangan.
12.
Yunoncha binafsha degan ma’noni anglatadigan Yodning erish va 
qaynash harorati galogenlar orasidagi eng yuqori darajadir.
13.
Brom zaharli hidga egadir.
YUqorida berilgan savollarga javob quyidagi jadvalda o’z aksini topishi kerak. 
1. 
6. 
2. 
7. 
3. 
8. 
4.
9. 
5. 
10. 
Javoblarni belgilash uchun yana 5-6 daqiqa vaqt beriladi. 
Belgilangan vaqt yakuniga yetgach, har bir guruhdan 1 nafardan ishtirokchi chiqadi 
va taqdimot o’tkazadi. Bunda bitta savolga javobni har bir guruh vakili ma`lum ketma-
ketlikda taqdim etadi. 
To’g’ri javob o’qituvchi tomonidan taqdimot ohirida aytib o’tiladi. Bu usul orqali 
o’rganuvchilarga muhim informatsion muhit yaratiladi. 
Mashg’ulot so’ngida gugurt yoki uni tasviri tushirilgan tarqatma material taqdim 
etiladi va mushohada yuritish uchun ikki daqiqa vaqt beriladi. Bunda qatnashchilar 

---