Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

“lazer parma"
dan soatning yoqut toshlarini teshishda foydalanish 
oddiy ish bo'lib qoldi. Bu maqsadda impulsli qattiq jismli lazerdan, xususan, neodim 
shisha lazerdan foydalaniladi. Qalinligi 
0,5-lmm
bo'lgan detalni teshish uchun energiyasi 
0,1 - 0,5 J,
davomiyligi 10~
4
s bo'lgan lazer impulslari to'plamidan foydalaniladi. 
Avtomatik maromda ishlaydigan qurilmaning unumdorligi bir sekundda bittadan
teshik ochish lmkoniyatiga ega. Mazkur lazer qurilmaning f.i.k. mexanik teshgichga 
nisbatan ming marotaba yuqoridir 
Volfram, mis, bronza va boshqa metallardan ingichka simni o'tkazish uchun 
kichik diametrli teshiklar olish texnologiyasi yaratilgan Bunday teshiklami hosil qilish 
uchun o'ta qattiq qotishmalardan foydalaniladi. Shular orasida eng qattig'i olmos
hisoblanadi. Shuning uchun eng ingichka simlar olish olmosda hosil qilingan teshiklar 
yordamida amalga oshiriladi. Bunday maqsadda foydalaniladigan olmosni
filyer
deyiladi. Lekin filyerlar diametri 
10 mkm
bo'lgan simlarni olish imkonini beradi. Ammo 
bunday teshikni olmosdek o'ta qattiq materialda qanday parmalash mumkin? Mexanik 
yo'l bilan teshik hosil qilish uchun
10
soat vaqt talab qilinadi. Bunday teshikni katta 

---

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
93 
quvvatli lazer impulslari to'plami bilan osongina hosil qilish mumkin. Xuddi soat 
toshlaridagidek, bu jarayon qattiq jismli impulsli lazerlar yordamida amalga oshiriladi 
Olmos filyerdagi jarayon murakkab ko'rinish (profil)ga ega.
Lazer impul’si yordamida olmos zagotovkada dastlabki (xomaki) teshik hosil 
qilinadi. So'ngra kanal ultratovush bilan ishlanib silliqlanib, sayqal berilib, unga zarur 
bo’lgan ko'rinish beriladi.
“lazer parma
” faqat qattiq va o’ta qattiq materiallarda 
ishlatilmay, balki o‘ta mo'rt materiallarda ham ishlatiiadi. Misol tariqasida ammoniyli 
oksidli keramikadan yasalgan mikrosxemalar tagligini keltirish mumkin. Keramikaning
nihoyatda mo‘rtligi tufayli mexanik usulda parmalab teshilganda, odatda “xom” material 
parmalanib, so'ngra qizitgichda qizitib, materialni pishirish uchun xumdonga qo‘yiladi. 
Bunda buyumlar biroz deformatsiyalangani uchun teshiklar orasidagi masofa siljishi 
mumkin. “Lazer parma”dan foydalanilganda xumdondan chiqqan keramik taglik 
bilan darhol ishlash imkoniyati tug'iladi. Bu usulda yuqorida qayd qilingan hodisalar 
ro'y bermaydi. Keramikada