|
Кутиладиган
Натижа
|
Ривожланишдаги нуқсонларни ташҳис қилиш, тиббий-психолого-педагогик диагностика (ёки текшириш) методлари, тиббий-психолого-педагогиккомиссияишиниташкилқилишмасалаларивамаслаҳатларбериш, тиббий-психолого-педагогик комиссияларда турли методикалардан фойдаланиш киради. Бундан ташқари, ақлий заифликни ўхшаш ҳолатлардан, айниқса ПРСдан, ҳамда нуқсонли ривожланишни таълим-тарбия жараёнида коррекциялашнинг баъзи усуллари ҳақидаги ҳам назарий, ҳам амалий билимларга эга буладилар.
|
Маъруза режаси
|
Эмбриология паталогияси.
Аномал ривожланишнинг асосий сабаблари.
|
2-Мавзу. Дефектологиянинг этиалогияси ва патогенези
Режа:
1. Эмбриология паталогияси.
Аномал ривожланишнинг асосий сабаблари.
Она қорнида меъёрда ривожланаётган ҳомила турли зарарли таъсирлрга учраши мумкин. Бу эса ҳомила ривожи аномал тарзда ўтиши, ҳаттоки туғилганда майиб, бадбашара кўринишига эга бўлишини келтириб чиқариши мумкин. Худди шу даврда ҳомила асаб системаси шакилланиш бошлагнган бўлади. Ва хар қандай зарарли таъсирлар унинг жисмоний ва ақлий қиёфасига путур етказади. Болалардаги аномал холатлар, яъни жисмонан заифлиги, ақли заифлик, нутқи ривожланмаганлиги асосан туғулгунча қадар зарарли таъсирларга ва туғилаётгандаги жарохатланиши оқибатларидир. Демак ҳомиладорлик даврида ҳам аёл ўз соғлигига эътибор бергандагина соғлом фарзанд туғилади.
Аномал ривожланишларнинг 8 асосий сабабларини кўриб ўтамиз.
Илгарни хар қандай хилдаги аномал болаларни наслилик деб ҳам хисоблашган. Наслилик қонуниятлари хақида чуқур билим бўлмаганлиги сабабли. Хатто сил, сифалис, хар турли психик хасталиклар, алкоголизм ва х.к.лар. наслдан наслга ўтаётган дард, яъни паталогик дард деб баҳолашган.
Баъзи авторлар кар-соқовлик, ақли заифлик каби хасталиклар паталогик наслилик оқибати деб хам янглиш фикрлар билдиришган. Чунки наслилик боғлиқ бўлгаан хасталикларни амалий текшириш усуллари йўқ эди. Психиатрик клиникаларда эса наслнингн бузилиши ёки дегенирация деган назария ҳам бор эди. Буназарияга кўра хақиқатдан нормал яшаб келаётган оилаёки авлод маълум бир муддатдан сўнг бузила бошлайди, зоти айнир эмиш.. бундай айнишнинг боиси оилаларда ногирон, нозик, эпелипцик, ақли заиф болаларнинг туғилиши эмиш. Албатта ҳозирги замон илм фан тараққиёти бундай назарияга бархам берди.
Ҳозирги кунда наслилик билан боғлиқ бўлган ҳар турдги касалликлар жуда чуқур ўрганилади ва тахлил қилинади. Сифилис, сил, хроник ва шунга ухшаш хроник ва алноголизм касалликлар наслий деб хисобланмайди.
Сифилис билан оғриган лекин ўз вақтида даволанган ота-оналардан туғилган болалрда сифилис аломатлари бўлмслиги мумкин. Бундай касалликлар қони таркибида сифилисни пайдо қилувчистерокет микроблари аниқланмайди. Алкаголик отаоналарнинг болалари хеч қачон алкаголиик бўлиб қолмайдилар.. лекин, баъзи холларда бундай болаларда нимжонлик, бироз ақли заифлик аъломатлари бўлиши мумкин. Бу аломатлар наслилик аломатлари эмас, балки ота-оналардаги зарарли таъсирлар натижасида ҳомила ривожланганини бир мунча заиф ва ноқулай шароитда кечганлиги оқибатидир. Хар бир ота-она ўз хасталиклари ёки иллатларини хлмилага жуда эрта юқтиришларини ва бу холат туғилаётган гўдак соғлигига албатта таъсир этишини ёдда тутиш лозим.
Ҳомиладор аёлларнинг озиқ – овқат ёи ҳар турли зарарли газлар, лат ейиши, очликда юриши, ҳомиладан қутилиши учун қилган кескин ҳхаракатлари (аборт) ҳомила бош миясининг шикастланишига сабаб бўлади. Ташқи мухитнинг таъсири туфайцли турлди хил аномал ривож топган асаб системасини ўрганиш ва тахлил қилиш билан бирга наслиликка боғлиқ бўлган баъзир бир ички омиллар (эндокрин)ни хам чуқурроқ ўрганиш лозим.
Бу хусусда наслийлик хақидаги таълимотларда наслийлик аломатларини ўзида сақлаб, авлоддан авлодга ўтказувчи нуклин кислоталарнинг ахамиятига катта эътибор берилмоқда (РНК ва ДНК омиллар)
Модда алмашинувининг наслийлигини хар томонлама ўрганиши ва тахлил қилиш хам катта ахамиятга эга бўлган фан сохаси бўлиб қолмоқда. Бу сохада олинган маълумотлар асаб системаси паталогияси хусусиятларини илмий асосда тушуниши имкониятларини яратди. Олимлардан Д.С.футер, Б.Н.Колосовский ва уларнинг издошлари чақалоқларда ва ёш болалар асаб системаси паталогияси узида кўп илмий изланишлар олиб бордилар.
Ёш болаларда моторика нутқ ва психик бузилишларга сабабчи бўладиган омиллар қаторига она ва ҳомиланинг қон таркиби тўғри келмаслиги (резуз фактор), таксоплазмоз, ядровит, сариқ касалликларни киритиш мумкин. Л.Персикова маълумотларига кўра, она ва хомиа қонидагикислота ва ишқор мувозанати бузилганда хам ҳомила ривожида ацидоз, кисларод танқислиги холатлари кузатилиши мумкиин. Баъзи холларда боланинг туғилиши процессида жарохатланиш кейинчалик хар турли мия касалликларини даволаш имкониятлари яратилган. Албатта бу борада халқимизнинг маданий салохияти ўсиб бораётганлиги асосий омилдир. Шунга қарамай, бундай аномал холатларни бартараф қилиш учун касалликни пайдо бўлиш сабаблари, профилактика (олдини олиш) ишларини билиш зарур. Масалан, эмбрионгенез процесида зарарли таъсирлар тафайли аномал ривожланишнинг майиблик (мажрухлик, ногирон) формасини кўрайлик. Майиб бўлиб туғилиш сабабларини хар турли. Бир томонидан ҳомилагша зарарли таъхсирлар (инфекциялар, интоксинация жарохатлар) бўлса, иккинчи томондан ана шу зарарли таъсирлар она организминининг қайсидир системасини кундан-кунга сусайтириб, наслийлик омилини пайдо қилиши мумкин. Натижада икки қўл оёқлари йўқ, бир оёғи бир қўли калта, қўшалоқ бўлиб (сиам эгизаклари) туғилтиши холлари кузатилади. Баъзи холларда бир танада икки бошли, тўрт оёқли, аммо қўшалоқ эгизакларнинг бириси жуда нозик бўлиб туғилиши хам клиникада кузатилади. Энди асаб системаси ва ички секреция йўлларининг нотўғри (аномал) ривожланиши туфайли мажрухлар турини кўрамиз.
Do'stlaringiz bilan baham: |
