Namangan davlat universiteti kimyo kafedrasi organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

Fizik xossalari. CH₄, С₂N₆, С₃N₈, С₄Н₁₀ gaz moddalar. С₅Н₁₂ dan to С₁₅Н₃₂ gacha suyuq, С₁₆Н₃₄ dan boshlab qattiq moddalar. Ular suvda erimaydi. Uglerod atomlari bir chiziqda yotmaydi. n-Alkanlar izoalkanlardan mochevina va tiomochevina yordamida ajratiladi.

Kimyoviy xossalari. Alkanlarda uglerod atomlari sp³ gibridlanish holatida bo‘ladi. Uglerodning 4 ta sp³ gibridlangan orbitallari to‘rtta vodorodning 1s orbitali bilan qoplanadi va -sigma bog‘larni hosil qiladi. Gibridlangan orbitallarning uchlari to‘g‘ri tetraedrning uchlariga yo‘nalgan bo‘ladi va ular orasidagi burchak 109^o28’ ga teng. С-С bog‘ining uzunligi 0,154 nm va С-Н bog‘i 0,109 nmga teng. Metan molekulasi tetraedr ko‘rinishida bo‘lib, uning uchlarida vodorod atomlari joylashgan va burchak 109^o28’ga teng:

n-Alkanlarning molekulasida uglerod atomlari ko‘p bo‘lsa, ularning tuzilishi siniq chiziq ko‘rinishida bo‘ladi va uglerod atomlari tekislikda quyidagicha yotadi:

Alkanlarni parafinlar ham deyiladi. Ular kislotalar, ishqorlar va oksidlovchilar ta’siriga chidamli, ammo nur, harorat ta’sirida reaksiyaga kirishadi.