N sadriddinov, A. Rahimov, A. Mamadaliyev, Z. Jamolova fizika 0 ‘qitish uslubi asoslari

E
va 
r
orasid agi bogManish t o 'l a
z a n ji r u c h u n O m q o n u n i b i l a n if odalanadi:
E  
R+r
yoki 
E = U + Ir,
b u y erd a 
U — IR.
D e m a k ,
E = IR
+
Ir
I
=
R E J A T U Z I S H
H a r a k a t n i n g
belg ilan ish i
0 ‘q u v c h i faoliyati
N a z o r a t
1. 0 ' l c h a s h l a r
k e tm a - k e t li g in i 
tu z is h va ishchi 
fo r m u la l a rn i 
tanlash
T o k m a n b a i n i n g ic hki 
qars h ilig in i va E Y uK
kattalig in i O m q o n u n i -
d a n fo v d alan ib ikki m a r - 
ta a n i q l a s h . T o k k u c h i va 
k u c h la n i s h n i ikki m a r -
t a d a n o 'l c h a s h zarur.
O ra li q h is o b la sh la rn i 
baja rish va h is o b la sh
form ula si ni ol ish.
2 .A s b o b i a r va
ji h o z la r n i
ta nlash
T o k k u c h i va 
k u c h la n i s h n i o i c h a y d i -
g a n a s b o b l a r n i eslash.
A m p e r m e t r b il a n tok 
ku c h in i a n iq la sh . 
V o ltm e tr b il a n
k u c h la n i s h n i a n iq la s h
E le k t r zanjiri tuzish 
u c h u n q o 's h i m c h a
j i h o z l a r n i eslash.
T a n l a n g a n ji h o z l a r n i
b i r m a - b i r ko 'rsatis h ; 
t o k m a n b a i , k a l i t v a
ula sh sim la ri; reos- 
tat. shayinli taro zi va 
to shlari. a m p e r m e t r ,
vo lt m e t r , richag
109

---

3 . E le k t r
T a n l a n g a n s x em a asosid a
zanjirini ishga
e l e k t r zanjiri yig'ish.
ta y y o r la sh
Y ig 'ilg an zanjirn i
te kshirish .
R E J A N I N G A M A L D A B A J A R I L I S H I
H a r a k a t n i
b e lg ila s h
0 ‘q u v c h i faoliyati
N a z o r a t
1. E le k t r
z a n jirin i yi- 
g 'is h
E le k t r zanjiri sxem asini 
chizish. S x e m a g a a so s an
h a m m a a s b o b l a r n i stol ustiga 
j o y la sh tirish va ula rni ulas h
S x e m a d a u la n g a n
a s b o b l a r q u tb l a ri n i 
k o 'rsa tis h
2 .Y ig ‘ilgan
z a n jirn i
te k s h iri s h
R e o sta t dastagin i o ‘rtaga 
ke ltirish. Z a n j i r d a u zilis h yoki 
qis q a tu t a s h u v y o ‘qligini 
te ks h irish . A s b o b l a r q u tb l a r i 
zanjirga to 'g 'r i u la n g a n l ig i n i 
te k s h irish
Z a n ji rn i b e rk itish
3 . T o k k u c h i va
k u c h l a n i s h n i
o 'l c h a s h
R e o s ta t n in g ikki xil h o la t id a
v o l t m e t r va a m p e r m e t r k o ' r -
sa tishini yozish.
R e o sta t dastagin i 
o 'r t a g a s o 'n g ra
c h e k k a g a surib, 
o 'l c h a s h
4 . 0 ‘l c h a n a -
d ig a n
k a tta lik la r n i
h is o b la sh
K u c h la n is h va t o k k u c h i
q iy m a tl a r i n i fornuilaga 
q o 'v is h
E Y u K va ic hki qarshilik 
q iy m a tl a ri n i yozish
H is o b l a s h
N A Z O R A T
H a r a k a t n i belgilash
0 ‘q u v c h i faoliyati
H is o b l a s h d a n va o 'l c h a s h d a n
o li n g a n E Y u K q iy m a tla rin i 
solishtirish.
Z a n ji rn i uzis h va v o l t m e t r bilan
m a n b a E Y u K in i o 'lc h a s h . Hosil 
b o 'l g a n fa r q n in g m u m k i n
b o 'l g a n sa b a b i n i tu sh u n tiris h .
1
10

---

F r o n t a l t a j r i b a q a n d a y d i r b i t t a a m a l d a n ( k u z a t i s h ,
o ‘lch ash ) iborat b o ‘lib, uni o ‘q u v c h ila r o ‘qituvchi ra h b a r- 
ligida k o ‘rsatmasiz amalga oshiradilar. Bu amal o'rganilayotgan 
m a te r ia lg a taallu q li boMib, 3 — 10 m i n u tg a m o ‘ljallangan 
b o ‘ladi. U n i bajarib b o ‘lish b ila n o q xulosa chiqariladi. U n i 
h a r b ir o ‘quv ch i yoki ikkitadan b o ‘lib b ir v aq td a b ajarad i- 
lar. F ro n ta l tajriba dars vaqtida o ‘quvch ilarn in g fikrlashlarini 
b o s h q a r ib borish g a, u larn in g d iq q a tin i b ir narsaga q a ra tish - 
ga im k o n b eradi. M asa la n , jis m la r n in g e le k trla nishini k u z a ­
tis h , k o n d e n s a t o r , r e o s ta t, e l e k t r o m a g n i t n i n g tu z ilish in i 
o ‘rganish k abilar frontal tajribalardir.