N sadriddinov, A. Rahimov, A. Mamadaliyev, Z. Jamolova fizika 0 ‘qitish uslubi asoslari

T = mg + та = m(g
+ 
a), (g
= 10—)
T
= 1000 кг ^Ю — + 25™
v 
s2 
s2 
J
= 3 5 0 0 0 ^ = 35 kN.
N atijani tekshirish:
Elastiklik k u chining birligi n o m i t o ‘g ‘ri 
va son qiymati h am haqiqatga yaqin, chunki 
T
m oduli b o 'yicha 
mg
= 9800 N d an kattadir. Agar yuk tekis ko'tarilganda 
(a
= 0) 
T = mg
b o ‘lib, tekis h a r ak atd ag i q iy m atg a t o ‘g ‘ri keladi.
VIII b o b
FIZIKADAN LABORATORIYA
MASHG'ULOTLARI
1. FRONTAL LABORATORIYA ISHLARI
VA TAJRIBALAR
F ro n ta l labo ra to riy a ishlarida h a m m a o 'q u v c h il a r b ir xil- 
dagi a s b o b la r bilan b ir xildagi to p s h iriq n i bajaradi. F ro n ta l 
uslub m ateria ln i lab oratoriya ishlari, kuzatish va tajriba bilan 
uzviy b o g ‘lashga im k o n beradi.
F r o n t a l l a b o r a t o r i y a is h la r in in g a h a m i y a ti s h u n d a k i ,
o ‘q u v c h ila r sek in -a sta bilim olish bilan birga m alakalari h a m
o rtib boradi.
F ro n ta l la b o ra to riy a ish la rin in g en g yaxshisi d id a k tik
maqsadlarga k o ‘ra tasniflash (guruhlash)dir. Bu belgisiga k o ‘ra 
u la r q u y id ag ich a g u ru h la rg a ajratiladi:
a) fizik hodisalarni kuzatish va o 'rg an ish . M asa la n, to k va 
m a g n itn in g o ‘zaro t a ’siri, interferensiya, m o d d a la r n in g m a g ­
nit xossalari kabi h o d is alarn i kuzatish va o 'rg an ish .
b) o ‘lchov asboblari bilan tan is h ish va fizik kattaliklarni 
o ‘lchash. M asalan: m assa, to k k uchi, k u c h la n ish kabilarni 
o 'lc h a s h .
106

---

d) b a ’zi b ir fizik asboblar va texnik q u rilm a la rn in g t u z i ­
lishi va ishlash p rin s ip i bilan tanishish. M as a la n , e le k tr o ­
m a g n it, o ‘z g a rm a s to k g e n e r a t o r i n i yig‘ish va ishlashini 
sinash, e le k tro n ossillografni o ‘rganish.
e) m iq d o riy q o n u n iy a tla rn i aniqlash yoki tekshirish. M a ­
salan, B o y l-M a rio tt q o n u n i n i tajribada tekshirish; y o ru g ‘- 
likning qaytish q o n u n la rin i o ‘rganish.
0 m o d d a va h o d isa la rn in g fizik x arakteristikalarini, fizik 
d o im iy larin i aniqlash. M asa la n, erkin tushish te zla nishini, 
ishqalanish koeffitsiyentini, yorugMikning sinish q o n u n la rin i, 
z ichlikni, solish tirm a issiqlik sig‘im ini, so lishtirm a qarshilik 
k abilarni aniqlash.
F ro n ta l labo ra to riy a ishini bajarish sxemasi asosan q u - 
yidagicha: kirish s u hbati, o ‘q u v c h ila r t o m o n i d a n tajribani 
b a ja rish , o lin g a n n a tija la rn i ishlab c h iq is h , ishga yak u n
yasash.
Kirish suhbati.
L ab o rato riy a ishlarini ongli ravishda ba- 
jarish larin i t a ’m in la sh m a q sa d id a frontal s o ‘rash orqali tajri- 
baga oid bilim lar o ‘quvchilarning eslariga tushiriladi, b u n d a n
tashqari 
0
‘qituvchi asb o b lar bilan m u o m a l a qilish, m a te ri- 
a lla r d a n foydalanish q oidalari, o ‘Ichash aniqligiga a h a m i ­
yat berish, o ‘lchash xatoliklari va ularning oldini olish, texnika 
xavfsizligiga rioya qilish, hisobot yozish h aq id a k o ‘rsa tm a la r 
beradi. N atija aniqligini o rttirish u c h u n h a r b ir kattalikni
3—5 m a rta o ‘lc h a b o ‘rta c h a sin i olish lozim ligini uqtirib 
o ‘tadi.