N sadriddinov, A. Rahimov, A. Mamadaliyev, Z. Jamolova fizika 0 ‘qitish uslubi asoslari

Xulosa.
B u nday vaziyatda N y u t o n q o n u n la ri q o ‘llaniladi.
M asalani yechish rejasi.
a) Q o n u n n i alm ashtirish. Yukka 
nisb atan N y u t o n n i n g ikkinchi q o n u n i n i yozamiz:
F
= 
та.
Bu yerda 
F —
yukka ta 's i r etuvchi h a m m a ku ch larn in g teng 
t a ’sir etuvchisi. 
a —
y u k n in g tezlanishi. Y u k n in g h a ra k a tin i 
kuzataylik: u n in g trayektoriyasi t o ‘g ‘ri ch iz iq d a n (yuqoriga
tik ravishda k o 'ta rila d i) iborat; tezlik va tezlanish vektorlari 
yuqoriga y o ‘nalgan; unga o g ‘irlik kuchi 
P = mg
va taranglik 
kuchi 
T
t a ’sir qiladi; u larn in g teng t a ’sir etuvchisi tezla_ 
nish bilan b ir xil y o ‘n alg an b o ‘ladi. T e n g t a 's i r etu v c h i 
kuch 
F
= 
P + T.
H arakat tenglam asi quyidagi ko'rinishga ega 
b o 'la d i:
mg + T = та,
( I )
b u N y u t o n n i n g ik k i n c h i
q o n u n i n i n g berilgan vazi- 
yatga m os fo rm u la s id ir (6 - 
T 
rasm).
b) 
M a tem a tik a I m a sh -
tirishlar. Y
o 'q i n i y u qoriga 
tik y o ‘naltiramiz va unda (1) 
ning p royeksiyalari te n g - 
lam asini tuzam iz:
-
mgv
+
T = m a
v, 
bu yerda:
& Г &
Т г
Т ' a y = a >
ЮК
P = m y
6-rasm.
105

---

b u n i e ’tib o rg a olsak: 
T— mg = т а,
b u n d a n tro sn in g elastik ­
lik k u ch i (yukka t a ’sir e tu v c h i k u c h ) , y a ’ni yuk n in g o g ‘irligi: