5. MEHNAT TARBIYASI
Tarbiyaning bosh vazifalaridan biri o'quvchilarning aqliy
va jismoniy mehnatga tayyorlab borishdan iborat. Bunda mehnat
birinchi hayot talabi bo'lib qolsin.
Fizika o'qitish jarayonida m ehnat tarbiyasining asosi po-
litexnik t a ’lim dan iborat, o'quvchilar ishlab chiqarishning
yetakchi tarm oqlari bilan tanishadilar. M ashina va asboblar
ning turli ishlab chiqarish jarayonlarining fizik asoslarini
o'rganadilar.
M ehnat tarbiyasini amalga oshirishda laboratoriya ishlarini
mustaqil bajarishga o'rgatish, fizika xonasidagi asbob va qu-
rollarni nam unali ravishda saqlab borishga o'rgatish ijobiy
t a ’sir ko'rsatadi. O'q uvchilarni mehnatsevarlik ruhida tarbi-
yalashda olim larning va ixtirochilarning ishlaridan misollar
keltirib borish ijobiy natijalar beradi ( E d iso n , N y u to n ,
Polzunov, Lom onosov, Faradey, Vavilov va h.k.).
28
6. ESTETIK TARBIYA
Fizika darslarida fizik nazariyalarning va fundamental tajri-
balarning mukammalligini va ixchamligini, inson fikrining
chiroyi va kuchini ko'rsatish orqali o ‘quvchilarning estetik
tasa w u rlarin i shakllantirib borish kerak. Fizik masalalarni
ixcham va ratsional usulda yechish, ko'rgazmali va ratsional
tajribalarni namoyish qilish va asboblarni chiroyli, ixcham
tayyorlanganligini ko'rsatish, ham d a o'q uvchilarni daftar-
lariga chiroyli va tartibli yozishga, uy topshiriqlarini m ukam -
mal tayyorlashga o'rgatish, laboratoriya ishlarini ham doim
aniq va chiroyli bajarishga odatlantirish estetik tarbiyada katta
ahamiyatga ega.
7. POLITEXNIK TA’LIM
Fizika o'q itish jarayonida politexnik t a ’limni amalga
oshirish hozirgi zam ond a fan va texnikaning rivojlanishini
e ’tiborga olgan holda, butun fizika kursining amaliy yo 'na-
lishini izchil va mantiqiy yo'lini ham da uning (politexnik
t a ’limning) m azm uni va maqsadiga mos keluvchi o'qitish
uslubini tanlashni taqozo etadi.
Politexnik ta ’limni amalga oshirishda fizika kursining vazi
falari asosan quyidagilardan iborat:
— o'q uvchilarni hozirgi zam o n sanoat va qishloq xo'jalik
ishlab chiqarishning fizikprinsiplari bilan tanishtirib borish
asosida ilmiy-texnik tafakkurlarini rivojlantirish;
— o 'qu v c h ila rni fizika-texnika masalalarini yechishda
nazariy bilimlarni qo'llay olish qobiliyatlarini (mahoratlarini)
shakllantirish;
— o'quvchilarda eng ko 'p ishlatiladigan nazorat-o'lchov
asboblarini, energiya m anbalarini boshqarish asboblarini
qo'llay olish mahorati va malakasini hosil qilish;
— o'quvchilarning shaxsiy sifatlarini, mehnatga, tabiat-
ga va texnikaga t o ‘g'ri munosabatda bo'lishlarini, tashabbus-
korliklarini shakllantirish.
Politexnik t a ’limni amalga oshirish uslublari va shakllari
quyidagilardan iborat:
2 9
a) o ‘qituvchi to m o n id a n fizik hodisa va qonunlarning
q o ‘llanishlarini tushuntirish;
b) m ashinav atexnik qurilmalarning ishlash prinsiplarini
tajribada namoyish qilish;
d) fizik-texnik m azm u n g a ega bo'lgan kinofilm va tele-
filmlarni k o ‘rsatish;
e) ishlab chiqarishga ekskursiyalar uyushtirish;
g) o ‘quvchilarning mustaqil kuzatishlarini tashkil qilish;
h) texnik asboblarni o ‘rganishga oid laboratoriya ishlarini
bajarish;
i) fizika-texnika t o ‘garagiga doir o m m a bop adabiyotlar-
ni sinfdan tashqari o ‘qishni va maktabda ularning ko‘rgazmasini
tashkil qilish.
0 ‘quvchilarning amaliy m ahorat va malakalarini shakl
lantirish politexnik t a ’lim ning asosiy vazifalaridan biridir.
M a h o ra t va malakalarni shakllantirishning samaradorligini
oshirish yo'llari quyidagilardir:
1) avval o'rganilgan asboblardan foydalaniladigan labo
ratoriya ishlari sonini orttirib borish;
2) turli qurilmalarda o ‘z aksini topadigan qisqa muddatli
frontal tajribalarni o ‘tkazish;
3) tarqatm a m ateriallar bilan ishlash;
4) o ‘quvchilarning m ah orat va malakalarini dars paytida
m un tazam ravishda tekshirib borish;
5) turli asboblarni q o ‘llanishga bog‘liq bo'lgan sinfdan
tashqari m ashg‘ulotlar o ‘tkazish.
Politexnik t a ’lim ning m u h im vazifalaridan biri o 'q u v -
chilarning ilm iy-texnik tafakkurini rivojlantirishdan ibo ra t
dir. Bunday rivojlantirish vositalaridan biri o ‘quvchilarni
bir-biriga yaqin ( o ‘xshash) m exanizm va m ashinalarn ing
o ‘xshash va farq qiluvchi to m o nlarin i topa olishga o ‘rga-
tish d an iborat.
Fizika darslarida texnika taraqqiyotining quyidagi yo‘na-
lishlari k o ‘rib chiqiladi:
— ishlab chiqarishni mexanizatsiyalash;
— yangi materiallar ishlab chiqarish va texnologiyani tako-
milashtirish;
30
— issiqlik energetikasi;
— elektrlashtirish;
— radioelektronika, elektron-hisoblash texnikasi;
— optik texnika;
— ishlab chiqarishni avtomatlashtirish.
Do'stlaringiz bilan baham: |