N. N. Azizxodjaeva tomonidan yozilgan bo‘lib, oliy maktab o‘qituvchilari pedagogik mahorati va pedagogik texnologiyalar zamonaviy muammolarini ochib beradi

awalo birinchi muammoni iffoda qiladi, so‘ng muammoli savollami
qo‘yadi va javoblami muhokama qillib, talabalarning bu muammoni yechish
usulini izlashga, ya’ni birinchi oralliq xuiosani qidirishga undaydi. S o‘ngra
shu tahlitda yaxlitligicha muammonli yechish ya xotima xulosalami ifodalash
bilan tugallanishi lozim bo‘Igan к yingi muammolaming yechilish usulini
izlashni tashkil etadi.
0 ‘qituvchi muammoni qo‘yi$hmuammoli savollami berishdan ohdin m uam m oni to ‘laligicha yechishga 
urinishni tashkil etilganidek, talabailaming m uam m o qismlarini yechishga 
urinishlarini tashkil etishi mumkin. B>u urinish muammoni yechishda ikkinchi 
mashaqqatni vujudga keltiradi. Unijng talabalar tom onidan anglab yetilishi 
muammoning yechilish usulini qidiriishda faol ishtirok etishining qo‘shimcha 
motivi boMishiga olib keladi.
Seminar mashg‘uiotining eng muhim bosqichi hamda uning o ‘zagi
muammoli savolga javob qidirishni tashkil etish hisoblanadi.
0 ‘qituvchi muammoli savol qo‘ yib, unga javob olishi bilanoq to ‘g‘ri va 
noto‘g‘ri javoblami baholamasligi, baLki talabalardan savollarga har tomonlama 
keng javob talab qilishi kerak. Agar tfalaba kutilgan muayyan javobni tayinli 
asoslay olmasa, bu javobga xayrihoh lbo‘lgan boshqa taiabalami ham aniqlab. 
ularga birgalikda shu javobni asoslaslhni taklif etadi. Agar talabalar u yoki bu 
savolga turli javoblar taklif etsalaf, o ‘qituvchi talabalarning javoblam i 
qiyoslashga qaratilgan fikrlashga urintirishi lozim bo‘ladi. Bunday fikrlash 
ishi murakkab bo‘lib, u barcha biUdirilgan nuqtai nazarlami tushunish, 
ulaming kuchli va kuchsiz tom onlprini aniqlash, to ‘g ‘ri javobni qidirish 
maqsadida tanqidlami hisobga olgan hiolda turli qarashlami o ‘zaro nisbatlashni 
ko‘zda tutadi.
Shunday qilib, muammoli savolga javob topishni qidirishni tashkil etish 
o ‘zida muntazam qo‘yilgan qadamlar modulini birlashtiradi. Ular quyidagilar:
• 
muammoli savolni qo'yish;
• qo'yilgan savollarga javob toplsh va asoslash bo'yicha talabalarning
fikrlashga urinishlarini tashkil etish;
• 
javoblam ing tanqidiy tahlilini tashkil etish, ulaming kuchli va kuchsiz
jihatlarini aniqlash;
• kelishilgan mavqe (pozitsiya)ni ishlab chiqish — eng to 'g ri javobni
konstruksiyalash maqsadida javoblam i o^zaro qiyos qilishni tashkil etish.
• 
keyingi muammoli savolni qo'yishga o‘tish.
0 ‘qituvchi tashkil etgan bunday mujassamlangan harakatlami bajarish
g6

---

jarayonida talabalaming tafakkurlarida rivojlanish yuz beradi.
Talabalarga m uam m oli savollar q o ‘yishda muammoli savollam ing 
uzluksizligini, ularning bajargan ijodiy ish natijalari bilan aloqasini ta ’minlash 
/arur.
Um um an, talabalam ing fikrlash qobiliyatlarini o ‘stirishgabag‘ishlangan 
seminar quyidagi bosqichlam i o ‘z ichiga oladi:
1. Oiquv m uam m osini yechish bo'yicha ijodiy faoliyatda fa o l ishtirok
etish uchun zarur bo'lgan bilim lam i yuzaga chiqarish;
2. Muammoga kirishish va uni ifodalash;
3. Talabalaming a w a l egallangan bilimlari negizida muammoni yechishga
urinishni tashkil etish;
4. M uamm oni yechish b&'yicha talabalam ing keng ijodiy fa o liya tin i
tashkil etish (m uam m oni va muammoli savolni qo'yish, muammoli savolga
javob topishni tashkil etish, oraliq va yakuniy xulosalam i ifodalash);
5. M ashgjulotga yakun yasash.
Muammoli o ‘qitish sharoitidagi o ‘quv jarayonining mustahkam asosi 
lalabalami m ustaqil fikrlashga m untazam tayyorlash, shaxsiy fazilat sifatida 
ulardagi baholanadigan mustaqillikni shakllantirish va rivojlantirish hisoblanadi. 
Hu o ‘qitishdagi m ustaqil ishning alohida m uhim ahamiyati, uni o ‘quv 
yurti pedagogik tizim i markaziga q o ‘yilishining qonuniyligi, uning o ‘z tizim i 
bo‘lishi zaruriyatini tashkil etish demakdir. Shu bilan birga ta ’kidlash joizki, 
bu masala hanuzgacha amaliyotda to ‘la hal qilingan emas.
Amaliy mashg‘ulotlar bir necha bosqichda o‘tkaziladi. Birinchi bosqichda 
bilimlar nazorat qilinadiki, ularning mavjudligi mashg‘ulotlarda ishlab 
chiqiladigan vazifalaming yechilish metodikasini tushunishga yordam beradi. 
0 ‘qituvchi b ilim lar o ‘zlashtirilishining nazoratini o ‘tkazib b o ‘lgach, 
lalabalami muayyan toifadagi vazifalami yechish metodikasi bilan tanishtiradi. 
Bu jarayonda o ‘qituvchi m etodika tarkibiga kiradigan barcha harakatlam i 
talabalaiga tushuntirishi lozim. 0 ‘rganilgan metodikaga muvofiq ravishda barcha 
liarakatlarni amaliy egallashni tashkil etish uchun o ‘qituvchi talabalarga 
individual topshiriqlar beradi. Shuningdek, bu topshiriqlamibajarishjarayonida 
yuzaga kelgan qiyinchiliklam i o ‘z vaqtida yengish maqsadida o ‘qituvchi 
talabalarga yo‘l-yo‘riqlar beradi. Bunda o ‘qituvchining vazifasi har b ir 
lalabaning o ‘z topshirig‘in i ongli ravishda bajarishini ta ’minlashdan iborat 
bo‘ladi.
Topshiriqni bajarish yakunlangach, o ‘qituvchi uning borishini va talabalar 
ishlari natijalarini tahlil qiladi, guruh bilan birgalikdatipik qiyinchiliklami 
muhokama qiladi, u la m i yengish usullarini k o ‘rsatib beradi va shakllangan 
malakalarni kelgusida takomillashtirish bo‘yicha vazifalar qo‘yadi.
Shunday qilib, algoritm ik tipdagi amaliy mashg‘ulotlam i o ‘tkazish 
([uyidagi bosqichlami ko‘zda tutadi: